Emre Özpeynirci

Bugün üretim maliyetlerindeki artışa ek olarak yüksek kur ve vergilerle Türkiye’de tarihin en pahalı otomobilleri satılırken, tedarik problemleri nedeniyle gelemeyen yeni nesil araçlar bile liste fiyatlarında otomatik olarak zamlanıyor. Ortada araç olmayıp gelen az sayıdaki araç da satılınca hükümetin bir ÖTV indirimi ve matrah güncellemesi planı bulunmuyor.

TÜRKİYE’de otomobil fiyatları tarihin en yüksek seviyesine ulaşırken, sahip olmak hiç bu kadar zor hatta imkânsız olmamıştı. Düşünün global tedarik problemleri, çip krizi ve Ukrayna-Rusya savaşının etkisiyle birlikte üretim maliyetlerindeki artış global fiyatlara zam olarak yansırken, bu zam Türkiye’de yüksek kur ve vergilerle çarpan etkisi yaratıyor. Kredi maliyetleri de yüksek olduğundan kimse yeni bir otomobile ulaşamıyor. Diğer taraftan oluşan bu yüksek fiyatlara rağmen global tedarik problemleri nedeniyle ortada araç da yok. Yani hiçbir marka istediği sayıda araç bulamazken, kaporası alınan araçları bile getiremiyorlar. Ama araçlar gelemese de liste fiyatlarına tüm zamlar anında yansıtılıyor.

2 YIL DAHA ARAÇ YOK
Türkiye’ye gelen az sayıdaki araç ağırlıklı olarak kurumsal şirketlere satıldığı için, ne hükümetin ÖTV indirimi ve matrah güncellemesi gibi bir planı var, ne de markaların böyle bir bastırması. Çünkü araç yokken herhangi bir matrah güncellemesi veya indiriminin bir işe yaramayacağını düşünüyorlar. Peki araç bolluğu olmadan bir vergi indirimi gündeme gelmeyeceğine göre, global tedarik sıkıntıları ne zaman bitecek? Uluslararası açıklamalar bu sürecin 2 yıl daha süreceği noktasında birleşiyor. BMW CEO’su Oliver Zipse, çip krizine bağlı tedarik problemlerinin 2023’te devam edeceğini belirtirken, Volkswagen Grubu Mali İşler Direktörü (CFO) Arno Antlitz ise 2024’e kadar tedarik problemlerinin yaşanacağı uyarısını yapıyor.

ÖTV İÇİN IŞIK GÖRMÜYORUM
Otomotiv Distribütörleri Derneği’nin (ODD) yeni Başkanı Ali Haydar Bozkurt ise 2021 yılı sonunda 2022’de araç bulmanın zor olacağını söylediklerini hatırlatarak, “2022’de üstüne bir de savaş eklendi. Eğer savaş birkaç ay daha sürerse yaşanılan bulunurluk krizi 2023 yılını da kapsayacak gibi. Zaten uluslararası açıklamalarda bunu gösteriyor. Bir numaralı rüyamız araç üzerindeki vergilerin düşmesidir ama şu an için Türkiye’de bir ÖTV indirimi veya matrah güncellemesi için bir ışık görmüyorum. “Zaten otomobil kısıtlı, gelen de satılıyor” diye düşünülmemiş veya bu yüzden acele edilmiyor olabilir” yorumunu yapıyor.

Tabii yarı iletken ve diğer birçok hammaddenin tedarikinde yaşanan problemler araç arzını düşürüyor, bu da üretim maliyetlerinin artışına bağlı otomobil fiyatlarını yükseltiyor. Bu kısır döngü böyle sürecek gibi.

OTOMOBİL ALMAK HİÇ BU KADAR ZOR OLMAMIŞTI!
ODD Başkanı Ali Haydar Bozkurt, otomobil fiyatlarının geldiği seviyenin çok üzücü bir hale geldiğini belirterek, “Otomobil almak hiç bu kadar zor değildi. 5-6 yıl önceye kadar Türkiye’de herkes rahatlıkla otomobil alabiliyordu. Bugün geldiğimiz noktada ise sanki yeniden ev gibi büyük bir emtia haline geldi. Bu çok üzücü bir durum çünkü Türkiye’de otomobilin lüks değil gerçekten bir ihtiyaç olduğuna inanıyorum” dedi. Bu yıl pazara ilişkin ise iyimser olmadığını aktaran Bozkurt şöyle devam etti: “Her şey biraz da araç bulunurluğuna bağlı. Araç bulunursa 2021 seviyesine yaklaşırız. Yani iyimser tabloda 750 bin adetlik bir pazar olabilir. Bugün tempoyla yani araç tedarikiyle ise 600 bin adetler yakalanabilir gibi görünüyor. Umarım 600 bin adetlerin altını görmeyiz. Bizim artık bu seviyelerden çıkmamız lazım.”

OTOMOTİV PAZARI DÜŞÜYOR, ÖTV GELİRİ HİÇ DÜŞMÜYOR

TÜRKİYE’de araç fiyatları artıkça pazar daralıyor ama devletin ÖTV geliri hep artmaya devam ediyor. EBS Danışmanlık’ın paylaştığı verilere göre 2022’nin ilk 3 aylık döneminde otomotiv pazarı yüzde 22,5 daralırken, hükümetin ÖTV geliri yüzde 41,7 oranında artarak 21 milyar 512 milyon dolara ulaşmış durumda. Mart ayı özelinde baktığımızda ise otomotiv pazarı yüzde 31,79 düşerken, hükümetin ÖTV gelirinin yüzde 32,76 artarak 10,7 milyar TL’ye ulaştığını görüyoruz. En çarpıcı veri ise araç başı ortalama ÖTV tahsilatındaki artışta. Mart 2021’de araç başına ortalama ÖTV tahsilatı 80 bin 571 TL iken, bu yıl bu tutar 156 bin 810 bin TL olmuş. Araç başı ÖTV tahsilatına kümülatif baktığımızda ise, 2021 ilk 3 ay ortalaması 73 bin 419 TL iken, 2022’in ilk 3 ay ortalaması 134 bin 383 TL’ye yükselmiş. EBS Danışmanlık Genel Müdürü Erol Şahin, “Hükümetin 2022 yılı ÖTV hedefi 72,5 milyar TL. Bu hedef açıklandığında, hükümet ekonominin mevcut hali ile pazara değil artan enflasyon ve kura güveniyor demiştik. Rakamlar yanıltmıyor, bu hedef tahsilat hesabımıza göre 550 bin adetle rahatlıkla yapılabiliyor” yorumunu yaptı.

YENİ OTOMOBİL ALAMAYAN ESKİSİNİ TAMİR ETTİRİYOR
TÜRKİYE’de yüksek fiyatlar nedeniyle yeni otomobil satılmayınca, satış sonrası hizmetler hareketlendi. Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetleri Derneği’nin (OSS) anketine göre bu yılın ilk çeyreğinde 2021’in son çeyreğine göre yurt içi satışlarda ortalama yüzde 19’a yakın artış yaşandığı belirlendi. Yılın ilk çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre cirosal bazda ortalama yüzde 50’ye yakın artış oldu. Ayrıca katılımcıların 2022’nin ikinci çeyreğinde yurt içi satışlarda ortalama yüzde 12 oranında artış beklediğini ortaya koyarken, bu yılın ikinci çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre yurt içi satışlarda ortalama yüzde 43 oranında artış öngördüklerini açıkladı. Aşin Otomobil Genel Müdürü Okan Erdem ise otomobillerdeki birçok parçanın kaza ya da arıza sonrası değişimi yerine onarımı üzerine gitmeye başladıklarını, sürücülerin de isteklerinin bu yönde olduğunu dile getirdi.