Emre Özpeynirci

Otomotiv sanayi 2025 yılına beklendiği gibi kötü başladı. İçeride yerlinin payı hızla düşerken, üretim ve ihracat cephesinde de kayıplar yaşanıyor. Şubatta toplam üretim %13,3 düşerken, ekonomideki gidişatı gösteren kamyon üretiminin yüzde 67 düşmesi sanayi için tehlike çanlarının çaldığını gösteriyor. Önlem alınmazsa yılın geri kalanı için tablo pek de parlak değil.

2024 yılı sonunda Otomotiv Sanayi Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu, Avrupa pazarlarındaki daralma ve atıl üretim kapasitesinin Türk otomotiv sanayisinin ihracatında düşüşe neden olarak üretimi olumsuz etkileyeceği uyarısında bulunarak, “İhraç pazarlarında yaşanan bu dalgalanmaların etkisini azaltmak için muhakkak iç pazarda yerli araçların payını artırmamız gerekiyor” açıklamasını yapmıştı. 2025 yılının ilk 2 ayı sonunda bu uyarılarda ne kadar haklı olduğu şimdiden ortaya çıkmaya başladı. 2 milyonun üzerinde kapasiteye sahip Türk otomotiv sanayi 2025 yılına üretimde kayıplarla başlarken, iç pazarda yerli payı özellikle ticari araçlarda daha da düşmeye devam ediyor. Eğer önlem alınmazsa yılın geri kalanı için tablo oldukça kötü görünüyor.

OSD’nin yılın ilk 2 ayına ilişkin raporuna göre üretim, iç pazar ve ihracatta ciddi kayıplar var. Özellikle ekonomideki gidişatı gösteren kamyon üretimi ve satışlarındaki kayıp, durumun vahametini ortaya koyuyor.

• ÜRETİM: Türkiye’de otomotiv sanayi 2025’e oldukça kötü başladı. Şubat ayında toplam üretim yüzde 13,3 düşerek 114.346 adede inerken, ilk iki aydaki kayıp ise yüzde 9’u buldu. 2 milyon adedin üzerinde üretim kapasitesine sahip sanayinin ilk 2 ayında sadece 240.459 adet araç üretildi. Şubat ayında otomobil üretimi yüzde 11,3 düşerken, ticari araç üretimindeki kayıp ise yüzde 17’e yaklaştı. Özellikle ağır ticari üretimindeki kayıp yüzde 67’i buldu. İlk 2 ay sonunda otomobil üretimi yüzde 6,3 düşerken, ticari araç grubunda ki kayıp yüzde 13 oldu. Özellikle ağır ticari araç grubu yüzde 54 azalırken hafif ticari araç grubu ise yüzde 8 düştü. İlk 2 ay sonunda otobüste yüzde 19, kamyonette yüzde 20, midibüste yüzde 20, kamyonda yüzde 67 oranında üretim azaldı. Bir tek minibüste yüzde 122 oranında arttı.
• PAZAR: 2025 yılı Ocak-Şubat döneminde ağır ticari araç dahil toplam pazar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15 azalarak 164 bin 324 adet düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde otomobil pazarı ise yüzde 10 oranında azaldı ve 131 bin 965 adet olarak gerçekleşti. Ocak-Şubat dönemine göre ticari araç pazarı yüzde 31, ağır ticari araç pazarı yüzde 35 ve hafif ticari araç pazarı yüzde 30 azaldı.
• İHRACAT: Şubat ayında toplam otomotiv ihracatı yüzde 10,5 düşerken, ilk 2 ay sonundaki kayıp ise yüzde 4,1 oldu. Şubatta otomobil ihracatı yüzde 17.9 düşerken, ticari araç ihracatında ise yüzde 1,67 gibi küçük de olsa artış yaşandı. İlk iki ay sonunda ise otomobil ihracatı yüzde 7,1 düşerken, ticari araç ihracatı yüzde 0.46 arttı.

Tofaş’ın ihracatı %70,69 düştü

2025 yılının ilk iki ayına fabrikalar bazında baktığımızda, ihracatta Oyak Renault, Ford ve Otokar’ın üretimde ise sadece Oyak Renault’un ayakta kaldığını görüyoruz. Tofaş’ın üretimi ilk 2 ay sonunda yüzde 56,71 düşerken, ihracatı ise yüzde 70,69 gerilemiş. Ford Otosan’ın üretimi yüzde 0,71 düşerken, ihracatı ise yüzde 7,57 artmış. Üretimi ve ihracatı artan tek fabrika ise Oyak Renault olmuş. Oyak’ın üretimi yüzde 12,27, ihracatı ise yüzde 20,94 yükselmiş.

Araç kiralama sektörü her yıl hızla küçülüyor

2023’te satılan 1 milyon 232 bin adet aracın sadece %5.9’u kiralama şirketlerinin aldıklarından oluşurken, 1 milyon 238 bin adetle tarihi satışın yapıldığı 2024 yılına geldiğimizde bu oran %5,6’ya kadar indi. Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği’nin (TOKKDER) raporuna göre operasyonel araç kiralama sektörü 2024 yılında 95 milyar 800 milyon TL’lik yatırımla 69 bin 700 adet yeni aracı filosuna kattı. 2024 yılı sonu itibarıyla sektörün aktif büyüklüğü 280,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Sektörün toplam araç sayısı 2023 yılı sonuna göre yüzde 0,9 azalarak 251 bin 800 adede geriledi. Kiralama sektöründe müşteri adedi ise 12 ay sonunda sadece 300 adet artarak 27.500’den 27.800’e yükseldi.

2024 yılı sonuçlarını değerlendiren TOKKDER Yönetim Kurulu Başkanı Kağan Yaşa, “2024’te özellikle, artan kredi faizleri, düşen büyüme hızı ancak buna rağmen yükselen enflasyon, şirketleri zorunlu olarak tasarruf etmeye yönlendirdi. Bu gelişmeler karşısında operasyonel kiralama sektörü bir miktar küçüldü. 2018 yılı sonunda 328 bin adetlik filo büyüklüğüne sahip olan sektörümüz, 2024 yılı sonunda 251 bine düştü. Sektörümüz ne kadar az operasyonel riske maruz kalırsa büyümesi de o kadar sürdürülebilir olacaktır” dedi.