Denizaşırı fetihler döneminin iki denizci ülkesi İspanya ve Portekiz’in Avrupa dışındaki dünyayı aralarında bölüştükleri 1494 tarihli Tordesillas Anlaşması uyarınca 1500 yılında Portekiz’in eline geçen Brezilya 300 yılı aşkın bir süreyle bu ülkenin sömürgesi oldu.
1822 yılında bağımsızlığını kazanan Brezilya’da imparatorluk kuruldu. İlk imparator I. Pedro’ydu. İkinci ve sonuncusuysa oğlu II. Pedro. Yarı parlamenter bir monarşi kuran II. Pedro 1889 yılında askeri bir darbeyle tahttan indirildi ve cumhuriyet ilan edildi. Askeri diktatörlük 1894 yılına kadar devam etti.
Diktatörlüğün üstesinden gelemediği ekonomik sorunlar sivillerin 1894 yılında işbaşına gelmesine yol açtı. Sivil yönetimler 1930 yılına kadar işbaşında kaldılar. O tarihten itibaren yine askeri idareler birbirini izledi ve Brezilya 1985 yılına kadar otoriter rejimler altında yaşadı.
Peş peşe gidip gelen diktatörlükler sırasında ve özellikle de 1970’lerin ilk yıllarındaki olumlu ekonomik koşulların yardımıyla gerçekleşen “Brezilya mucizesi” otoriter rejimlerin zaman zaman halk desteği bulmasına da yol açtı.
1985 yılında yeniden sivil yönetime kavuşan Brezilya’da o tarihten bu yana yönetimin barışçı ve demokratik bir şekilde el değiştiriyor olması ülkenin artık belirli bir siyasi istikrara kavuştuğunun göstergesi olarak yaygın şekilde kabul ediliyor.
Brezilya’nın nüfusu 220 milyon. Yüzölçümü Türkiye’nin on bir katı. Dünyanın onuncu en büyük ekonomisi. Çok zengin doğal kaynaklara, dünyanın onuncu en büyük döviz rezervine sahip.
Ekonominin en büyük sorunu yaygın yolsuzluk ve gelir adaletsizliği.
Büyük çeşitlilik arz eden bir ekonomisi var Brezilya’nın. Birçok tarım ürününde dünya üretiminin ilk sıralarında yer alıyor. Kahve, soya, şeker kamışı ve portakalda dünya birincisi. Mısır, pamuk, limon, tütün, ananas, muz, fasulye, Hindistan cevizi, karpuz ve papaya’da ilk beşte. Kakao, kaju, mango, pirinç, domates, sorghum, avokado, Trabzon hurması ve guava’da ilk on üretici arasında.
Kırmızı ve beyaz ette dünyanın en önemli beş üreticisinden biri.
İhraç ürünleri arasında uçak ve otomobil de var.
Gelişmiş bir uzay endüstrisi var. Kendi uydusunu imal edip uzaya fırlatabiliyor.
Uranyum zenginleştiriyor. Enerjisini büyük oranda yenilenebilir kaynaklardan sağlıyor. Dünyada ortalama %15 civarındayken, Brezilya’da bu oran %45.
Hidroelektrikte dünya ikincisi, rüzgar enerjisinde dördüncü. 2006-2007 yıllarından bu yana petrolde de kendine yeterli, hatta ihracatçı duruma geldi.
2003-2010 yılları arasında Brezilya’nın 35. başkanı olarak görev yapan Lula, pazar günü yapılan seçimlerde yeniden başkan seçildi. İlk başkanlığı sırasında Lula’nın gündeminde yoksullukla mücadele vardı. En göz alıcı projeleri “Sıfır açlık” projesi, gecekondu mahallelerine yönelik dönüşüm projesi, ailelere sosyal yardımları içeren projeleri oldu.
Büyük başarı kazandı Lula bu projeleriyle. Çocuklarda kötü beslenme oranı %45 azaldı. BM Dünya Gıda Programı Lula’yı “Açlıkla Mücadelede Dünya Şampiyonu” ilan etti.
Dünya çapında bir desteğe de sahip olan Lula 2018 seçimlerine katılmak istese de sanığı olduğu bir yolsuzluk davası nedeniyle bu arzusu mahkeme tarafından engellendi. Seçimi asker kökenli, aşırı sağcı Bolsonaro kazandı.
Bolsonaro, eşcinselliğe ve eşcinsel evliliklere, kürtaja, pozitif ayrımcılığa, uyuşturucu yasaklarının hafifletilmesine ve laikliğe karşı duruşuyla, tutucu kitlelerin hassasiyetlerine hitap eden popülist politikalar izledi. Kutuplaştırıcı ve polemikçi bir siyasetçi oldu.
Devletin kontrol ve denge mekanizmalarını tahrip etti. Yargı ve sivil toplum üzerinde baskılar uyguladı. Demokrasi ve insan hakları ağır yaralar aldı.
Dünyanın oksijen kaynağı olarak bilinen Amazon ormanlarında 45 bin kilometrekareye yaklaşan bir alanın soya tarımına açmak uğruna ağaçsızlandırılmasını kararlaştırdı.
Ekonomi kötüye gitti. Aşı karşıtlığı nedeniyle Covid 19 pandemisiyle mücadelede başarısız oldu. ABD’den sonra en fazla ölüm kaydedilen ülke oldu Brezilya (690 bin).
Kişisel silahlanmayı serbest bırakan kararlara imza attı. Böylesine kutuplaştırdığı ve kamplaştırdığı bir toplumda ateşle oynamaktı bu.
Bolsonaro’nun 2022 seçimleri yaklaşırken fütursuzca izlediği seçim ekonomisi, dağıttığı yüzbinlerce tapu, cömert sosyal yardımlar Brezilyalı seçmeni satın almaya yetmedi ve koltuğunu “hoşgörü, birlik ve mutluluk” vaadiyle kampanya yapan Lula’ya kaptırdı.
Bolsonaro’nun siyaset sahnesinden çekilmesi Brezilya’nın yoksul sınıfları ve demokrasi özlemi çeken kitleleri kadar iklim değişikliği ve küresel ısınma tehdidine karşı mücadele eden dünya için de iyi haber oldu kuşkusuz.
Lula’yı bekleyen en zorlu görev ortasından ikiye bölünmüş ve kutuplaştırılmış Brezilya halkını bir araya getirmek olacak.
Lula’nın diğer çok önemli sorunu parlamento çoğunluğuna sahip olamaması. Çoğunluğu sağda olan bir meclisle çalışacak metalürji işçisi Başkan Lula…
İzleyecek ve tecrübelerinden yararlanacağız.
