Emre Özpeynirci

Türkiye’ye sıfırdan otomotiv yatırımı en son 1997 yılı sonunda Japon Honda ile geldi. O tarihten bugüne gelen olmadığı gibi kaçan da çok oldu. Opel 2000 yılında Torba fabrikasını kapatırken, Honda ise Eylül 2021’de üretimi sonlandırıyor. Ayrıca VW gibi bir çok marka Türkiye yerine son anda başka ülkelerde karar kaldı.

TÜRKİYE’nin otomotiv alanındaki tecrübesine baktığımız zaman ilk uluslararası ortaklıkların 1950’li yıllara dayandığını görürsünüz. 1959 yılında Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç, Amerikan Ford ile işbirliği yaparak Türkiye’de üretim hamlesini başlattı. Ford’un ardından 1967 yılında Alman Mercedes, 1968 yılında İtalyan Fiat ve 1969 yılında Fransız Renault sırayla Türkiye’de yatırıma geldiler. Bu 4 büyük markanın Türk ortaklarla gerçekleştirdiği yatırımlar 1990’lı yıllara kadar iç pazar üretimine yönelik yapılırken, 1995 yılında Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ile imzaladığı Gümrük Birliği anlaşmasının ardından yeni yatırımlar da gelmeye başladı. 1994 yılında Toyota, 1997 ortasında Hyundai ve son olarak 1997 yılı sonunda ise Honda Türkiye’de otomobil üretmeye başladı.
Herkes diğer markaların da gelebileceğini düşünüyordu ama son 23 yılda sıfırdan yeni bir yatırım veya yeni bir marka ne yazık ki gelmedi.
SADECE GÜNDEME GELDİ
Düşünün Türkiye’nin ve otomotiv sanayinin son en büyük fabrika yatırımını 2001 yılında Ford Otosan Gölcük’te yaptı. Merhum Süleyman Demirel’in, “Gerekirse Çankaya Köşkü’nün bahçesini veririm” dediği o meşhur fabrika. O tarihten bu yana yeni bir fabrika kurulmadı. Bu süreçte sürekli yeni yatırımlar gündeme geldi ama sadece iyi niyet açıklamasından öteye gidemedi.
Bünyesine Alman Opel’i de katan Fransız PSA Grubu (Peugeot Citroen) bunun bir örneği. Türkiye yerine otomotiv üretim tecrübesi olmayan Fas’a 650 milyon dolarlık yatırımla fabrika kuran PSA Grubu’nun Afrika ve Ortadoğu bölgesinden sorumlu Başkan Yardımcısı Jean-Christophe Quemard, bu bölgede fabrika kurmak için en büyük adayın önce Türkiye olduğunu belirterek, “İlk etapta çok güçlü bir otomotiv üssü olan Türkiye’yi düşündük. Ama son yıllarda fiyatların yükselmesi ve siyasi dalgalanmalara maruz kalmasıyla diğer seçenekleri değerlendirmeye aldık” yorumunu yaptı. .
GM’İN PİŞMANLIĞI
Quemard’ın bu açıklaması sonrası hemen aklıma Amerikan General Motors (GM) geldi. 2000 yılında o zaman bünyesindeki Opel’in İzmir’deki montaj hattını kapatan GM, yeni Astra Sedan üretimi için Türkiye yerine Polonya’yı seçmiş 2005 yılında üretime başlamıştı. Ama kısa sürede çok pişman oldular. Bunu da 2008 yılında Detroit fuarında o dönem GM’in Başkanı ve CEO’su olan Rick Wagoner uluslararası basına itiraf etmişti.
VOKSWAGEN ÇOK YAKLAŞTI
Son 23 yılda Türkiye’ye sıfırdan yatırım yapmaya en çok yaklaşan otomotiv devi ise Volkswagen Grubu oldu. Alman grup geçen yılın başında Avrupa’daki emisyon sınırlamasına bağlı olarak Almanya’daki fabrikalarında elektrikli araç üreteceği için Doğu Avrupa’da yeni bir fabrika kurup, bazı önemli modellerinin konvansiyonel motorlu (benzin-dizel) versiyonlarını bu fabrikada üreteceğini açıkladı. Bu fabrika için aday birçok ülke elenerek son olarak Türkiye’de karar kılındı.
İlerleyen zamanlarda yatırımın 1.4 milyar Euro’yu bulacağı, fabrikanın Manisa’da kurulacağı, 300 bin adetlik kapasiteye sahip olacağı ve Passat ile Superb modellerinin üretileceğine ilişkin detaylar ortaya çıkmaya başladı.

4 TEK ERTELENDİ
Ancak bu yatırımın önüne önce Türkiye’nin 2019 yılı sonundaki sınır operasyonu çıktı. VW, bunu gerekçe göstererek yatırım kararını 4 kez erteledi. Şubat ayında kararın yaz sonunda verileceği açıklanmışken, tüm dünya bir anda pandemi sürecine girdi. Bu süreç otomotiv sektörünü de derinden etkiledi, 2 aya yakın üretimler durdu, satışlar durma noktasına geldi. Bundan bir ay önce her hafta 2.1 milyar Euro kaybediyoruz açıklamasını yapan VW Grubu CEO’su Herbert Diess, pandeminin etkisiyle tüm yatırım kararlarını durduklarını, bu doğrultuda Türkiye’deki fabrika yatırımının da iptal olduğunu açıkladı.
Yani 23 yıl sonra yine elimiz boş kaldı. İşin üzücü tarafı 23 yıldır Türkiye’ye sıfırdan yatırım gelmezken, yatırımı olanlar da gidiyor. 1997 yılı sonunda Türkiye’ye son yatırımı yapan Honda, Eylül 2021’de Gebze’deki fabrikasını kapatacak.
Hatırlatmak gerekirse, 2000 yılında da Opel, Torba’daki fabrikasını kapatarak üretimi sonlandırmıştı. Yani 23 yıldır gelen yok, kaçan çok…