Emre Özpeynirci

Türkiye’de ‘yatırım’ aracı haline gelen otomobillere olan yüksek talebe, yerli üretimin yetişememesi ve tümünün %80’lik ÖTV dilimine girmesi ithalatı patlattı. Bunun sonucu olarak da 8 yıl aradan sonra dış ticaret dengesi eksiye döndü. Nisan ve mayıs aylalarında ithalat tutarı, ihracatı geçerken, geçen sene ilk 5 ay sonunda 4,5 milyar dolar olan dış ticaret fazlası bu yıl aynı dönemde 1 milyar $’a kadar geriledi. Haziran ve temmuz rekorlarıyla bu fazlanın da eksiye dönmesi bekleniyor.

Türkiye'de otomotiv pazarının rekor üstüne rekor kırması, 8 yıl sonra dış ticaret dengesini de bozdu. En son 2015’te 193 milyon dolar açık veren, 2016 yılından itibaren ise katlayarak dış ticaret fazlasını artıran Türk otomotiv sektörü, bu gidişat devam ederse 2023’te, yani 8 yıl sonra yeniden hanesine eksi yazdıracak. 2019 yılında 16,5 milyar dolar dış ticaret fazlasıyla rekor seviyeye ulaşan otomotiv sektörü, 2022 yılını ise 9,1 milyar dolarlık fazlayla tamamlamıştı.

7 AY SONUNDA EKSİ OLUR

Ama 2023 yılında yerli üretimin iç pazardaki talebe yetişememesi, üstüne tüm yerli modellerin yüzde 80’lik ÖTV dilimine girmesiyle birlikte dış ticaret dengesi nisan ve mayısta eksiye döndü. Nisan ve mayısın etkisiyle ilk 5 ay sonunda dış ticaret fazlası 1 milyar dolara kadar inerken, geçtiğimiz yılın aynı döneminde bu tutar 4.5 milyar doları buluyordu. Haziran ayındaki satış rekorunu ve içinde bulunduğumuz temmuz ayında da rekor beklentisini hesaba katarsak, dış ticaret dengesi muhtemelen 7 ay sonunda eksiye dönecek.

TALEBİ İTHALATA KAPTIRDIK

Konuyla ilgili açıklama yapan Otomotiv Sanayi Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu, pazarda yerli katkısının azalmasının doğal olarak otomotiv genelinde dış ticaret dengesini olumsuz yönde etkilediğini söylüyor. Türkiye’de otomotiv üretiminin içinde iç piyasaya ayırdıkları payı artırmalarına rağmen, yüksek talebe yetişemediklerini ve ithalatın payının artığını kaydeden Eroldu, şu anda otomobil satışlarında yerli payının %34’lere kadar indiğini, geçmiş yıllarda bunun %40- 41’li seviyelerde olduğunu hatırlatıyor. Eroldu şöyle devam ediyor: “İlk 5 aylık rakamlara baktığımız zaman geçen sene 4.4 milyar dolar olan dış ticaret fazlası bu sene 1 milyar dolara gerilemiş durumda. Bu da tamamen ülkedeki ithalatın artmasının getirdiği bir sonuç.  Otomotiv sanayi ihracattan iç piyasaya doğru bir kaydırma yapmasına rağmen yüksek talebin ister istemez bir miktarını ithalata kaptırdık.”

"8 yılda 500 bin adet satıldı"

Tofaş’ın 2015 yılı sonundan bu yana Türkiye’de ürettiği Egea’nın iç pazardaki 500 bininci satışı gerçekleşti. 8 yıldır Türkiye’nin en çok satan otomobili ünvanını koruyan Egea, 2019 yılından bu yana Fiat’ı da Türkiye’de lider yapıyor.

"Yerli avantajı bitti, otomobile erişim iyice zorlaştı"

TÜM otomobillerin %80 ve üzeri ÖTV dilimine girmiş durumda olduğunu aktaran Cengiz Eroldu, “Aralık ayında %80 ve üzeri vergi diliminde olan araçlar pazarının yüzde 65’ini oluşturuyordu. Zamlarla birlikte haziran ayında bu rakam %98’e gelirken, temmuz ayında ise %100’ü buldu. %45, 50, 60 ve 70’lik dilimler yerli üreticilere rekabet avantajı sağlıyordu. Şimdi yerli üreticilerin araç fiyatları aslında ithalatçılara göre daha fazla artmış oldu. Çünkü sene başında %80’lik dilimde olan bir araçta vergi değişimi yokken, %50’lik dilimde olan bir aracın %80’lik dilime çıkması büyük bir vergi değişimi de getiriyor” dedi.

MOBİLİTEYE ERİŞİM KALMADI

Bu durumun aslında gerçek ihtiyaç sahiplerinin mobiliteye erişimlerini zorlaştırdığını kaydeden Eroldu şöyle devam etti: “Yani bütün Türkiye'de satılan bütün araçların yüzde 80’lik ÖTV diliminde olması bence Türk tüketicisinin mobiliteye erişiminde önemli bir sorun. 2016 yılında matrah düzenlemesi ile yerli araçların payı %25’lerden 40’lara çıkmıştı. Yerli araçların alt dilimlerde olması avantaj sağlıyordu. Ama bugün tüm araçların %80’lik dilime girmesiyle bu avantaj ortadan kalktı. Yani bir üst segment bir araçla bir giriş versiyonu bir araç aynı vergilendirmeye tabi. Ama burada müşterilerin gelirleri aynı değil.”

"Zaten çok yüksek olan ÖTV daha da artmaz!"

OSD Başkanı Cengiz Eroldu, “ÖTV artışı bekliyor musunuz?” sorusuna; “ÖTV şu anda tüm araçlar için yüzde 80 seviyesinde olduğundan açıkçası daha fazla artmasını beklemiyorum. Zaten çok yüksek bir seviyede olduğu için daha da artırılmasının çok doğru olmayacağını düşünüyorum. Otomotiv sanayi böyle hızlı dur kalklara göre uygun bir sanayi değil. Biz burada ciddi yatırımlar yapıyoruz ve baktığımız zaman da uzun vadeli planlama yapmak istiyoruz ve desteklememiz gereken bir sanayi. Yani burası Türkiye'nin ihracatının yüzde 16’sını yapıyor. Yani dolayısıyla bizim beklentimiz burada yerli sanayiyi destekleyecek vergi politikalarının, uygulamalarının olması” cevabını verdi.

2023 yılı Ocak-Haziran döneminde toplam otomotiv üretimi yüzde 13 artışla 735 bin 231 adede, otomobil üretimi ise yüzde 21 artışla 462 bin 401 adede ulaştı. Aynı dönemde toplam otomotiv ihracatı yüzde 8 artışla 505 bin 926 adede, otomobil ihracatı ise yüzde 20 artışla 325 bin 475 adet düzeyinde gerçekleşti. OSD Başkanı Cengiz Eroldu, ilk 6 ayda pandemi öncesi üretim seviyelerine geri dönüldüğünü belirterek, “İlk 6 ay sonuçlarına baktığımızda 2017 yılı 870 bin adet üretimle bizim rekor yılımız. Ama 735 binlik adetle de 2019 üretim seviyesini yakalamış durumdayız ki tedarik zincirindeki hassasiyete, sorunlara rağmen. Diğer sevindirici bir konu tabii kapasite kullanım oranımız da yüzde 67’den yüzde 74’e yükseldi. Bunda hem ihracattaki artışın hem de iç piyasadaki artışın kuşkusuz çok katkısı var. Aynı paralelde ihracat adetlerimizin de bu sene 500 bini geçtiğini görüyoruz. Burada da bir milyonun üzerinde bir ihracatla seneyi kapatacağız gibi duruyor. İlk 6 aylık ihracatımız 17.7 milyar dolara ulaştı. Bu da geçen seneye göre yüzde 15’lik bir artışa tekabül ediyor. Bu sonuçlar aynı zamanda otomotiv sanayinde Türkiye ihracatında bir numaralı konuma tekrar sağlam bir şekilde taşımış oldu” diye konuştu.

TIKLAYIN- Sadece otomotivden 550 milyar TL vergi!