Emre Özpeynirci

En başından beri daha çok siyasiler sahiplendiği için toplumda kutuplaşma yaratan Türkiye’nin otomobili projesi Togg’la ilgili merak edilen hemen
her şeyi objektif bir şekilde şirketin CEO’su Gürcan Karakaş’a sordum. İşte Karakaş’ın 10 soruya verdiği cevaplar…

1) YATIRIM
• Şu ana kadar yapılan yatırım hakkında bilgi verebilir misiniz? Yatırım 2030’da hangi seviyeye ulaşacak?
2019’dan bugüne kadar 1.5 milyar Euro yatırım yapılırken, aracın satışa başlayacağı mart sonuna kadar toplam yatırım miktarı 1.8 milyar Euro’ya ulaşacak. 2030 yılına kadar yapılacak toplam yatırım ise 3.5 milyar Euro’yu bulacak. Buna akıllı cihaz, kampüs (fabrika ve çevresi) ve teknoloji geliştirmek için yapılan yatırımlar da dâhil.

2) FİNANSMAN
• Yatırım finansmanı nasıl sağlandı?
Togg’un ortakları (Anadolu Grubu, Vestel, Turkcell, BMC, TOBB) şu ana kadar 500 milyon Euro öz sermaye yatırdı. Geri kalan 1.3 milyar Euro’yu ise yurt içinden uygun şartlarda uzun vadeli kredi olarak kullanıyoruz. Bazıları da export. Toplam yatırımda da finansman koşulları benzer şekilde olacak.

3) KÂRLILIK
• Bu kadar yatırım sonucunda kârlılık hedefi, daha doğrusu yatırımın geri dönüşü ne zaman olacak?
Bildiğimiz gibi ortaklarımız projenin en başında 15 yıl temettü almayacaklarını açıkladılar. Biz gelir modelimizi hem akıllı cihaz (otomobil) satışından hem de sunduğumuz hizmet üzerine kurguladık. Yani Apple modeli de diyebiliriz. Yani akıllı cihazın dışında sunduğumuz teknoloji ve hizmetlerin kullanımından gelir elde etmeyi hedefledik. Aynı zamanda batarya ve yazılım maliyetlerini kontrol edebildiği için kârlılığına bunun da katkısı olacak. Bu da kısa sürede kârlı ve piyasa değeri yüksek bir şirket haline gelmemizi sağlayacak.

4) ÜRETİM
•2023 yılı ve sonrasına ilişkin üretim planlarınız nedir?
1.8 milyar Euro’luk ilk yatırımla önce yıllık 100 bin adetlik üretim kapasitesine ulaşacağız. 3.5 milyar Euro’luk yatırımın sonucunda ise 2030 yılında yıllık üretim kapasitemiz 175 bin adede çıkacak. İlk modelimizi satışa sunacağımız 2023 yılında maksimum 20 bin adet üretim yapmayı hedefledik. 2024 ve 2025’te üretim katlanarak artacak, 2026 yılında 3 farklı modelle (C-SUV, C-Sedan ve C-X Coupe) yılda 100 bin adetlik üretime, 2030 yılında ise 5 modelle (B-SUV ve C-MPV eklenecek) yılda 175 bin adetlik üretime ulaşacağız. Mart 2023’ten 2030 yılı sonuna kadar toplam üreteceğimiz araç sayısı ise 1 milyona ulaşacak.

5) İHRACAT
• Peki ihracat ne zaman başlayacak ve toplam üretimin içinde payı ne olacak?
İhracat iç pazarda satışa sunduktan yaklaşık 18 ay sonra başlayacak. Kendi ülkesinde başarılı olmayan bir marka yurtdışında başarılı olamaz. Biz önce kendi ülkemizde başarılı olduğumuzu ispat edelim ondan sonra ihracata odaklanacağız. Bizim ülkemizde rakiplerimiz kimler, Avrupalı ve Çinli markalar. İçeride başarılı olursak, ihracat da gelir Biz toplam üretimin yüzde 10’unu ihracat olarak hedefliyoruz. Yani 100 bin adetlik üretime ulaştığımızda bunun 10 bin adedini ihraç edeceğiz. Ama dediğim gibi oranları artırmak bizim elimizde. %10 minimum hedef, çok rahatlıkla bunu artırabiliriz. Önce kendi ülkemizde başarılı olup, kendimizi ispatlamak, sonra dünyada rekabetçi ürünlerle yer almak istiyoruz.

6) ULAŞILABİLİRLİK
• Türkiye’de otomobil satışlarının yarıdan fazlası ortalama 500 bin TL fiyata sahip modellerden oluşuyor. Halkın büyük bir kısmı bu fiyatlara bile otomobil alamıyor. Sizin martta satışa sunacağınız elektrikli ilk model ise C-SUV sınıfında yer alacağı için herkesin ulaşabileceği seviyede olmayacak. 2025 ve 2026’de satışa sunulacak C-Sedan ve C-X Coupe’de aynı sınıfta olacağı için fiyatları üç aşağı beş yukarı benzer seviyede olacak. Peki Togg’un daha fazla kişinin ulaşabileceği modelini ne zaman göreceğiz?

Evet ilk modele bugün C-SUV sınıfında araç alabinler ulaşacak. Hedefimiz de bu. C-Sedan ve C-X Coupe’de aynı platformda ve aynı segmentte yer alan modeller olacak. Yani fiyatları birbirine yakın olacak. Bahsettiğiniz daha ulaşılabilir model ise evet 2027 yılında devreye girmesi planlanan B-SUV sınıfındaki model olacak. Bu model için 2025 yılından itibaren yepyeni bir platform oluşturacağız.

7) MÜŞTERİ
• 2023’te 20 bin adetlik üretimden ve satıştan bahsettiniz. Ne kadarı bireysel kullanıcı ne kadarı kamu olacak?
27 Aralık 2019’da Resmi Gazete’de yayınlanan Teşvik Belgesi’ne göre kamunun Togg’dan satın alacağı toplam araç sayısı 15 yılda 30 bin adettir. Yani kamunun yılda alacağı araç sayısı maksimum 2 bin adet. Bu da 2023 yılında 18 bine yakın aracın bireysel kullanıcılar tarafından alınacağını gösteriyor.

8) SERİ ÜRETİM
• 29 Ekim’de Gemlik fabrikasında törenle seri üretimin başladığı açıklandı. Peki neden satış için mart sonunu bekliyorsunuz?
Biz aslında Gemlik’te deneme üretimlerine temmuzda başladık. 29 Ekim’den itibaren de seri üretim bandında ürettiğimiz araçları sertifikasyon ve homologasyon süreçleri için yurt dışındaki akredite test merkezlerine gönderiyoruz. Otomobiller 16’sı yeni regülasyon olmak üzere 92 farklı teste tabi. Teste gönderilen araç sayısı aralık sonu itibarıyla toplam 165 olacak. Araçlar testlerini tamamlayıp tip onaylarını alacaklar. Avrupa tip onaylarının alınmasının ardından da siparişlerin gelmesiyle birlikte kullanıcıya yönelik seri üretim başlayacak. Mart ayı sonunda da Togg modeli yollarda olacak. Testler bitmeden satış için araç üretmemiz söz konusu olamaz. Regülasyonlar sürekli değişiyor.

9) ÖN SİPARİŞ
• Peki fiyatlar ne zaman açıklanacak, ön sipariş nasıl verilecek?
Togg’un fiyatı şubat ayında açıklanacak. Daha önce de söylediğim gibi içten yanmalılar dâhil kendi sınıfındaki araçlarla rekabet edecek bir fiyata sahip olacak. Tüm ön siparişler Şubat 2023 itibarıyla internet üzerinden alınmaya başlanacak. Ön siparişler bireysel kullanıcılara öncelik olmak üzere alınacak, 2023 yılı boyunca teslim edilecek.

10) SATIŞ SONRASI
• En çok merek edilen konulardan biri de satış ve satış sonrasında neler yapacağınız?
Öncelikli olarak bayilik sistemi olmayacak çünkü elektrikli araçlarda bayileri ayakta tutan satış sonrası gelir modeli yok. Yani içten yanmalı araçlar yılda minimum 2 kez servise giderken, elektrikli araçlar belki 2 yıl gitmeyecek. Yani iş modeli değişiyor. Biz tüm araçları internetten satacağız. Türk halkı bence buna hazır. Zaten araçları görmek, incelemek dokunmak ve test etmek için deneyim merkezlerimiz olacak. 2023’te 12 noktada, 2025’te ise 35’den fazla noktada bu merkezleri açacağız. Ağırlıklı olarak büyükşehirlerde olacak. Satış sonrasında ise 2023’te 25 sabit, 8 mobil, 2025’te ise 30’dan fazla sabit, 40’tan fazla mobil noktada hizmet vereceğiz. Ayrıca esnek teslimat noktalarımız olacak. Bunlar deneyim merkezleri ve satış sonrasında da olabilir, eve teslimat olarak da yapılabilir.

Robotlar iş başı yapmış!

Togg’un üretim hattının kurulmadığı iddia edilen Gemlik fabrikasını ilk kez kapsamlı şekilde ziyaret ettik. Gövde ve montaj hatları kurulmuş, en çevreci boyahane hazır, 250 robot iş başı yapmış. Tip onayı alana kadar sadece homologasyon için teste gönderilen araçlar üretiliyor. Satışa sunulacak araçlar ise mart sonunu bekliyor.

29 Ekim’de resmi açılışı yapılan Togg Teknoloji Kampüsü’nü (fabrika) önceki gün otomotiv basını olarak ilk kez kapsamlı bir şekilde ziyaret ettik. Üretim hattının kurulmadığı, görüntülerin İtalya’dan olduğu, hatta törende gösterilen araçların yurt dışında üretildiğine ilişkin gündemi gereksiz yere meşgul eden spekülasyonların açıkçası hiçbiri doğru değil. 1.8 milyar Euro yatırım yapılmış, bir zahmet üretsinler.

%30 ENERJİSİ GÜNEŞTEN
• Togg CEO’su Gürcan Karakaş ve kampüs yetkilileri ile gezdiğimiz fabrika ve çevresi 1.2 milyon metrekarelik alan üzerine inşa edilmiş. Kapalı alanı tam 230 bin metrekare.
• Enerjisinin %30’unu park alanlarının çatısına konulan güneş panellerinden alacak.
• Fabrika çevre düzenlemesi, yolları, parklarıyla tamamlanmış, gövde, boya ve montaj tesisleri hazır, 1.6 km’lik test parkuru bitmiş.
• Gemlik Kampüsü tam kapasiteye geçtiğinde 3 dakikada bir araç üretebilecekmiş. 15 saniye gibi kısa sürede banttan inecek aracın modelini değiştirilebiliyorlar. Örneğin C-SUV yerine C-XCoupe üretilebiliyor. Bu da büyük bir esneklik sağlıyor.
• Kaliteyi garanti etmek adına araçlar 600 noktadan tek tek kontrol ediliyor. Her parçası milimetrik şekilde inceleniyor.
• Kuka markalı 250 robot üretim ve boya hattında çalışmaya başlamış. Her bir robota Togg’da çalışmaya başlayan ilk 250 kişinin ismi verilmiş. İlk kaynağı yapan robotun ismi ise Gürcan Karakaş olmuş.
• Gövde hattında otomasyon oranı yüzde 90. İlk yıl 20 bin adet üretileceği için üretim hatları ihtiyaca yönelik kademe kademe artırılacakmış.

EN TEMİZ BOYAHANE
• Avrupa’nın en temiz boyahanesini kurmuşlar. Bizzat görüp inceledik. 5 gr/m2’den az “uçucu organik bileşen” salımı ile Türkiye’deki yasal sınırın 9’da 1’i, Avrupa’daki yasal sınırın ise 7’de 1’i bir değerle Avrupa’nın en temizi.
• Toplam 1400’ü aşkın çalışana ulaşılmış. Bunun 600’ü Gemlik’teki kampüste geri kalanı Gebze’de çalışıyor. Togg’da çalışan kişi sayısı mart ortasında 1800 olacakmış.

Yerlilik parça olarak %75 değer olarak %51 olacak
Togg CEO’su Gürcan Karakaş’a yerlilik oranlarını da sorduk, cevabı şöyle oldu: “Togg milli bir proje. Fikri ve sınai mülkiyet hakları yüzde 100 Türkiye’ye ait olan ve bu bakış açısıyla da doğal olarak yüzde yüz yerli bir proje. Günümüzde yerliliği kullandığınız parça sayıları değil, mülkiyet hakları belirliyor. Togg, ilk akıllı cihazı C-SUV için tedarikçilerinin yüzde 75’ini Türkiye’den sağladı. Bu oran değer olarak bakıldığında yüzde 51’e karşılık geliyor. Togg’un hedefi gelecek üç yıl içinde yüzde 68’lik bir yerlilik oranına ulaşmak.”

Murat Günak emekli oldu
DÜNYACA ünlü tasarımcı Murat Günak, 2021 yılında Togg’un “Tasarım Lideri” olmuştu. Pininfarina’nın tasarladığı ilk modellere Günak eli değmiş, prototip model seri üretime hazır hale getirilmiş. Önceki günkü ziyarette Murat Günak’ın emekli olduğunu ve ayrıldığını öğrendim. Bundan sonraki modellerde
Pininfarina ve Togg’un tasarım ekibi aktif görevde olacak.

Üst versiyonda malzeme kalitesi kesin artırılmalı
MART sonunda satışa sunulacak ilk model olan C-SUV’un şu an test için üretilen 420 beygir gücündeki 500+ menzilli üst versiyonunu dün Gemlik’teki 1.6 km’lik test pistinde kullandım.

Muhtemelen yüzde 60’lık ÖTV dilimine girecek 4 çeker bu üst versiyon 320 kW gücünde elektrikli motora, 88,5 kWh batarya kapasitesine sahip.
Bu modelin 0’dan 100 km hızlanması 4,8 saniye. Kısa süre önce İtalya’da 0-100 km’si 2 saniye olan spor bir otomobil kullandığım için ivmelenmesi kafamı arkaya pek götürmedi.

Şaka bir yana aracın içinde Vestel’in ürettiği 3 farklı ekran yer alıyor. Ön yolcu koltuğunun önünde 30 inçlik bir multimedia ekranı, sürücünün önünde ise 15 inçe yakın bir göster ekranı bulunuyor.

Yüzü Şimdiden Eskidi
Araç henüz satışa sunulacak nihai model olmadığı için önümüzdeki 5 ay süresince geliştirilmeye devam edecek. Ama açıkçası sahip olduğu teknolojiler, opsiyonel olarak konulan dijital dikiz aynalar, vites kolu gibi iç tasarımdaki dikkat çeken özellikler dışında malzeme kalitesinin de biraz daha artırılması gerekiyor.

Kuşkusuz arkadan itişli 159 kW gücündeki 300 km menzil ve 210 beygir gücündeki düşük versiyonu belki bu malzeme kalitesini kaldırabilir ama üst versiyonda yükseltilmeli. Çünkü alt versiyon bugünkü şartlarda 1 milyon TL bandında olsa üst versiyon 1.5 milyon TL’nin üstünde olacaktır.

Fiyat yükselince rakipler çoğalıyor. Aracı beğendiniz mi diye sorarsanız, ilk gösterilen prototip ile arasında tasarım olarak pek bir fark yok.

Yani şimdiden biraz yüzü eskidi. Ama Togg CEO’su Gürcan Karakaş, mart sonunda satışa sunulacak araçta tasarım olarak değişiklik olmayacağını söyledi. Yani araç en az 3-4 yıl daha bu yüzle devam edecek.

3 yıl araç, 8 yıl batarya garantisi
MART sonunda satışa sunulacak ilk modelin donanım seçeneklerinin de şubat ayında belli olacağı açıklandı. Aracın garantisi 3 yıl olurken, bataryası ise 8 yıl garantiye sahip olacak. Paslanmazlık garantisi ise 10 yıl olacakmış.

Modelin özel bir ismi olmayacak?
Togg CEO’su Gürcan Karakaş, martta satışa sunulacak modelin ismi konusunda konuda henüz nihai kararın
verilmediğini belirterek, “Ama özel bir isim olmayacağını söyleyebilirim. Harf ve rakamlardan oluşan
bir model adı olacak. Yani şu an bir çok markanın kullandığı
gibi” dedi. (BMW iX, Volvo EX90, Kia EV6 vs…)