Erhan Erkut

Bu yıl birçok İstanbul vakıf üniversitesi yeni girecek öğrenci ücretlerine %100’ün üzerinde zam yaptı. Bu zammı yüksek bulanların iki noktayı düşünmesini öneriyorum. 1) Sizce geçtiğimiz yıl ülkede enflasyon ne oranda oluştu? 2) Gelecek yıl enflasyon beklentiniz nedir? Unutulmaması gereken iki nokta daha var: 1) Vakıf Üniversitelerinin büyük çoğunluğunun bütçesinin en az üçte ikisi maaş yüküdür. Zam düşük olursa akademisyenler ve diğer çalışanlar ezilir. 2) Diğer birçok sektörün aksine bu sektördeki kurumlar senede sadece bir defa ücret belirleyebiliyorlar. Şu anda açıklanan ücretler ile bir yıllık bütçe yapmak zorundalar. Benzinin fiyatına sadece seçimden bu yana %80 zam geldiğini düşünürseniz bir yıllık bütçe yapmaya çalışmanın ne kadar zor olduğunu takdir edersiniz umarım. Geçen yıl vakıflar ortalama %65 zam yaptılar, fakat enflasyon epey daha yüksek olarak gerçekleştiğinden birçoğunun bütçe açıkları oluştu. Bu ay yapılan zamlar ile hem bu açığı kapatmak hem de gelecek yılın enflasyonunu karşılamak zorundalar. Örneğin birçok üniversite Ocak ayında çalışanlara ikinci bir zam yapmak zorunda kalabilir ve bu zamlara rağmen bütçe açıkları oluşabilir.

Bilgisayar Mühendisliği ücretleri 

Bu yılki ücret analizi için en popüler programlardan birisi olan ve kontenjanı her yıl artan Bilgisayar Mühendisliğini seçtim. Aşağıdaki tabloda İstanbul vakıf üniversitelerinin İngilizce Bilgisayar Mühendisliği programları için belirledikleri peşin ücretleri (KDV dahil) görüyorsunuz. 

• Bu tabloda bulunan Arel, Gelişim, İstinye ve Topkapı üniversitelerinde hem Türkçe hem de İngilizce programlar bulunuyor; aşağıya İngilizce programların ücretlerini aldık.  
• Bilgisayar Mühendisliği programı olduğu halde bu tabloda bulunmayan 8 üniversite var. Esenyurt, Gedik, Nişantaşı, Rumeli ve S. Zaim’de program Türkçe, FSM ve Ticaret’te program %30 İngilizce, İstanbul Sağlık ve Teknoloji Üniversitesi ise bu yıl tüm öğrencilerini tam burslu alacak.  
• Tablodaki 8 üniversite bu yıl tam ücretli program açmamış (öte yandan ücretli açan birçok üniversitenin de %50 indirimli programı da mevcut). Elma ile elmayı kıyaslayabilmek için sadece %50 indirimli programı olan üniversitelerin ücretini iki ile çarparak “tam” fiyatını bulduk. 
• Üniversitelerin bazıları peşin bazıları ise taksitli ücret açıklamışlar. Doğru bir kıyaslama yapabilmek için taksitli ücret açıklayan üniversitelerin peşin indirimlerini (varsa) göz önüne aldık. 
• Aşağıdaki ücretlerin üzerinden bazı üniversiteler %30’lara varan tercih indirimi yapıyorlar. Bunun yanında başka indirim türleri de bulunuyor. Bu indirimleri dikkate almadık. 
• Bu tabloyu oluşturmak ciddi bir efor gerektirdi. Maalesef ücretler kılavuzda yok. Her üniversitenin web sayfasına gitmek gerekiyor. Üniversitelerin ücretleri açıklaması de belirli bir standartta değil. Bazıları peşin ücret belirtirken bazıları taksitli ücret belirtiyor. Bazıları 2 taksit yaparken bazıları 4 bazıları 8 taksit yapıyor. Bazı ücretlere KDV dahil, bazılarına değil. Bu kargaşa birçok ailenin kafasını karıştırıyor. Doğru ve karşılaştırılabilir bilgiye ulaşmak için elimizden geleni yaptık. Hatamız varsa hemen düzeltmeye hazırız.
• Ailelerin ücret detaylarını öğrenmesi şart. Üniversitelerin çok farklı ödeme şartları var. Örneğin Sabancı Üniversitesi peşin veya iki taksitte ödeme kabul ediyor ama ücreti sabit. Enflasyonun bu kadar yüksek olduğu bir ortamda ailelerin kesinlikle iki taksitte ödeme yapması gerek. Özyeğin’de iki taksit yapacaksanız ücret 40.000 artıyor—enflasyonu göz önünde tutarsanız bu makul bir faiz olabilir. Koç Üniversitesinin peşin indirimi sadece %5—bu enflasyonist ortamda bunu düşük buldum. Başka birçok üniversitede peşin/taksit farkı %10 veya %15. Öte yandan peşin-taksit farkının en yüksek olduğu üniversiteler (%40 ile) Doğuş ve Beykent. Özetle, karar verirken eğer ücretleri bir kriter olarak kullanacaksanız (ki bu yazıyı okuduğunuza göre ücret sizin için önemsiz değil), tüm indirimleri, KDV’yi ve taksit farkını da dikkate almanız gerek.

Tabloda diğerlerinden net olarak ayrışan 3 üniversite var: Sabancı, Koç ve Özyeğin. Bu kategori ile ikinci kategori arasında 113.000 TL’lik dev bir fark var. İkinci fiyat kategorisinde (310.000-370.000 aralığında) Kadir Has, Acıbadem, Doğuş ve Beykent bulunuyor. Üçüncü kategoride (260.000 – 300.000) Bilgi, Maltepe, Yeditepe, MEF, Okan ve Fenerbahçe var. 200.000 – 255.000 aralığını dördüncü ücret kategorisi olarak, 200.000’in altını ise beşinci ücret kategorisi olarak düşünebilirsiniz. (Yöneylemcilere teknik not: Tablodaki 28 üniversiteyi 5 farklı ücret kategorisine ayırırken göz kararı ile bir kümeleme yapmadım, tek boyutlu bir kümeleme probleminin optimal çözümünü buldum.)

Tabloda en yüksek ücret ile en düşük ücret arasındaki tam ücret oranı 4’e yakın. Her ürün veya hizmetin fiyatında belirli bir yelpaze vardır, ama en popüler dört yıllık lisans programlarından birindeki bu yelpaze bence fazla geniş. Bu kadar fiyat farkı ile verilen hizmetin aynı olması pek mümkün değil. Tercih etmeyi düşündüğünüz üniversiteyi etraflıca inceleyin.

Öğrenci Memnuniyeti ve Ücretler 

Üniversite tercihi yaparken birçok kriteri göz önünde bulundurmak gerekiyor.  Bu kriterlerin birisi ücret ise, bir diğeri de öğrenci memnuniyeti olmalı. Üniversite Araştırmaları Laboratuvarı her yıl öğrenci memnuniyeti anketi yapıp sonuçlarını açıklıyor (

En üst fiyat kategorisindeki 3 okulun memnuniyet notları çok yüksek; ikisi A, birisi ise A+ almış. En alttaki 6 okulun ise dördünün memnuniyet notu F.  Yani en pahalı ve en ucuz okullara baktığımızda bir ilişki var gibi görünüyor. İstatistiksel olarak incelediğimizde ise bu iki degişken arasındaki ilişkinin çok güçlü olmadığını görüyoruz. Demek ki bazı üniversiteler yüksek ücrete rağmen düşük memnuniyete, bazıları ise düşük ücrete rağmen yüksek memnuniyete sahip. Her memnuniyet kategorisinin en yüksek ve en düşük ücretli üniversiteleri hangileri?

• A+ kategorisinin en yüksek ücretli üniversitesi 510.000 ile Sabancı iken en düşük ücretlisi 288.000 ile MEF.
• A kategorisinde en yüksek ücretli 494.000 ile Koç, en düşük ücretli 350.000 ile Acıbadem.
• B kategorisinde en yüksek ücretli 297.500 ile Bilgi, en düşük ücretli 187.200 ile Altınbaş.
• C kategorisinde en yüksek ücretli 361.900 ile Kadir Has, en düşük ücretli ise 243.000 ile Biruni.
• D kategorisinde en yüksek ücretli 295.000 ile Yeditepe, en düşük ücretli ise 130.625 ile Medipol.
• F kategorisinde ise en yüksek ücretli 346.667 ile Doğuş, en düşük ücretli ise 145.150 ile Üsküdar.

Görüldüğü gibi ücretler ile memnuniyet arasında bir ilişki var fakat bu ilişki çok güçlü değil. Memnuniyetin düşük olduğu bazı üniversiteler hizmetlerini epey yüksek fiyatlamış iken, ücreti düşük bazı üniversitelerde memnuniyet oldukça yüksek. Bu çelişkilerin en bariz belli olduğu kategori ikinci fiyat kategorisi. Bu kategoride memnuniyetten hem A, hem C, hem de D alan üniversiteler bulunuyor. Fiyatın nispeten düşük ama memnuniyetin yüksek olduğu örnekler de var. Örneğin üçüncü fiyat kategorisinde ise memnuniyetten A+ alan bir üniversite ve en son fiyat kategorisinde B alan bir üniversite bulunuyor. Öğrencilerin tercih yaparken ücretin yanında memnuniyet faktörünü de göz önünde bulundurması gerek.