Biz toplumca hayatımızı ekran karşısında üretiyor, tüketiyor ve yeniden şekillendiriyoruz.

RTÜK tarafından açıklanan ölçümlere göre, 2024 yılında hafta içi bir günde ortalama 3 saat 30 dakikamızı ve hafta sonlarında da ortalama 3 saat 45 dakikamızı televizyon karşısında geçiriyoruz.

Hayatımızı geçirdiğimiz asıl ekranlar ise internete ve sosyal medyaya bağlandığımız cep telefonları, tabletler ve bilgisayarlar.

TÜİK Bilişim Teknolojileri Araştırması verileri, ülkedeki hanelerin yüzde 96’sında internet erişimi olduğunu ve 16-74 yaş grubunda yer alan bireylerin yüzde 87’sinin internet kullandığını gösteriyor.

We are Social Digital yayınlarına göre, 2024 yılı başında Türkiye’de 57,5 milyon, kişinin sosyal medya platformlarına erişimi bulunuyor ve bu rakam toplam nüfusun yüzde 67’sine denk geliyor. Daha da önemlisi, internet erişimi olan bireylerin yüzde 77’si, en az bir sosyal medya platformunu kullanıyor.

Türkiye’de bir kişi, günde ortalama 6 saat 57 dakikayı internette ve 2 saat 44 dakikasını sosyal medyada geçiriyor. Dünya ortalamasına baktığımızda, internette geçirilen sürenin 6 saat 40 dakika ve sosyal medyada geçirilen sürenin de 2 saat 23 dakika olduğunu görüyoruz.

Türkiye’de en çok kullanılan sosyal medya platformu YouTube (57 milyon 500 bin kişi) ve onu az bir farkla Instagram izliyor (57 milyon 100 bin kişi). Üçüncü büyük platform ise TikTok (37 milyon 730 bin kişi).

Gemius Türkiye tarafından açıklanan en güncel verilere göre, 2024 yılı ay ortalamasında, 12 yaş ve üzeri nüfusta 50 milyon 600 bin kişi Instagram’ı ziyaret etti ve platformu en çok 25-44 yaş grubu kullandı (yüzde 42.62). Kullanıcıların yüzde 51.48’i erkek.

Yine Gemius Türkiye verilerine göre, Temmuz ayında ortalamada bir gün içinde 1 saat 8 dakika 51 saniyemizi Instagram’da geçirdik. Hafta sonları bu süre 1 saat 12 dakika 10 saniyeye ulaştı.

Hepimiz Instagram’ı farklı motivasyonlarla kullanıyoruz, hepimiz için Instagram’ın anlamı ayrı.

Instagram kullanımı ile ilgili yapılan araştırmalara bakıldığında, bu platformu kullanmamızın arkasında yatan yedi temel motivasyon olduğunu görüyoruz; sosyal etkileşim ve bağlantı kurma, arşivleme, kendini ifade etme ve kimlik kazanma, yaratıcılık sergileme, kaçma kaçınma, onaylanma ve takdir edilme ile takip etme ve gözetleme.

Bizim gibi toplumlarda Instagram dahil hemen tüm sosyal medya platformları aynı zamanda önemli bir haber alma aracı haline de geliyor. Özellikle gençlerin dünyasında, sosyal medya platformları, tüm dünyada ne olup bittiğini öğrendikleri önemli bir bilgi kaynağı.

Bilindiği gibi Instagram sadece bireysel anlamda hizmet veren bir sosyal medya plaformu değil, aynı zamanda şirketler için de önemli bir ticari platform.

Gemius Türkiye verilerine göre, Instagram en önemli reklam platformu. Bugün Türkiye’de her 100 reklamdan 33’ü Instagram aracılığıyla hedef kitlelere ulaşıyor.

Bu platforma en fazla reklam veren sektörler incelendiğinde, ilk sırada e-ticaret siteleri yer alıyor. Bunları medya, kişisel bakım ve turizm sektörleri izliyor. Yaz aylarında olduğumuz için altını çizmek adına belirtmek isterim, bugün seyahat veya turizm iletişim yatırımlarının yaklaşık yarısı Instagram üzerinden yapılıyor.

Bu arada Instagram’a reklam verenlerin sadece büyük şirketler ve holdingler olduğunu düşünmemek gerekiyor. Gemius Türkiye’ye göre, Instagram’a reklam veren işletmelerin büyük bir çoğunluğu küçük ve orta boy işletmelerden oluşuyor. Her 100 reklamdan 44’ü bu tür işletmeler tarafından veriliyor.

Sadece bireysel hayatlarımızda değil, özellikle küçük ve orta boy işletmelerin ticari faaliyetlerinde önemli bir rol oynayan Instagram BTK emriyle bir anda dört neden öne sürülerek kapatıldı.

Yasağın süresinin ne kadar olacağı belli değil; ancak toplum olarak uzun süreli yasaklara alışkınız. Yıllar süren YouTube ya da Wikipedia yasakları toplumsal hafızamızda duruyor. Sosyal medya platformları dışında bir milyona yakın yasaklı site ya da uygulama ile dünya genelinde ilk sıralarda yer alan bir ülkeyiz.

Bazılarımız bu yasakları VPN gibi geçici çözümlerle aşmaya çalışıyoruz. Türkiye, VPN aramalarında ve artan VPN talebiyle dünyada ilk sıralarda yer alıyor. 2022’den 2023’e geçerken, Türkiye’deki VPN talebi yüzde 99 artmış bulunuyordu. Söylemeye gerek yok ama belirtelim; VPN talebiyle ülkenin demokrasi ve insan hakları karnesi arasında yakın bir bağ bulunuyor.

Son Instagram yasağını da bu bağlamda değerlendirmek en doğrusu.