Pelin Batu

Tarihte birçok bilinen yanlış, yanlış olsa da tekrar edilir. Bu yanlışların çoğu dile karışmış, deyim haline gelmiştir. Mesela Marie Antoinette “Ekmek yoksa pasta yesinler” cümlesini hiçbir zaman kurmamıştır ama bu laf hala “fildişi kulesinde yaşayanları tarif eder (ve tıpkı zavallı yabancı, istenmeyen yabancı geline yaptıkları gibi birilerini linç etmek için kullanılır.) Keza Neron hiçbir zaman Roma yanarken keman çalmıyordur. Zaten Neron döneminde keman denilen enstrüman icat edilmemiştir. Olsa olsa lir çalmıştır. M.S. 54’te gerçekleşmiş bu yangında Neron’un seferberliğe katıldığı, Roma’yı yanan alevlerden kurtarmak için elinden geleni yaptığı ve Roma’nın kül oluşunu Truva’nın yanmasına benzettiğini ilk kez Tacitus Yıllıklarında bahsedilmiştir. Ama sonrasında On İki Sezar kitabından tanıdığımız Suetonius ve Cassius Dio, Roma Tarihi’nde onu memleket meselelerini umursamayan, kayıtsız, yoz bir imparator olarak resmetmiş ve şehri yanarken üzüntüden kahrolan bir kral imajını mutluluktan keman çalıp şakıyan bir adam almıştır. Bu konuda Neron’un hakkını vermek gerek. Ama tabii onu başka konularda çok da parlatayamayacağım, özellikle de kadın meselesinde. Fakat bugün onun doğum günü olduğu için hikâyemi bahtsız eşi etrafında kuracağım.

BAHTSIZ EŞ CLAUDIA OCTAVIA

Yukarıda bahsi geçen kaynakların çoğu Claudia Octavia’nın doğumunun M.S. 39 ya da 40’ta gerçekleştiğini belirtir. Babası Roma İmparatoru Claudius, annesi de Claudius’un üçüncü karısı Messalina’dır. Roma’nın en soylu ailelerinden birinin içine doğan Octavia aynı zamanda entrikaların ve güç mücadelelerinin de içinde büyümüştür. Ve tarihte pek sık gördüğümüz siyasi emellerin piyonu olmuştur. Annesi Messalina belki de Roma tarihinin en çirkef şekilde resmedilmiş kadınlardan biridir. Ne kadar doğrudur bilinmez fakat Messalina kocası Claudius’a ihanet ettiği için M.S. 48 yılında, yani Claudia daha 8 yaşlarındayken idam edilmiştir. Claudius bundan sonra başka bir güç delisi kadın olan Julia Agrippina Minor ile evlenir. Kim bu Agrippina diye soracak olursanız aile ağacı biraz dallı budaklı olmakla birlikte bunu izah etmezsem işler iyice karışacak: Agrippina’nın erkek kardeşi Caligula’dır ve pek çok tarihçeye göre tarihin en sapık liderlerinden biri olarak lanse edilmiştir. Caligula, eşi ve kızı ile öldürüldükten sonra amcaları Claudius tahta geçmiş, karısını idam ettirdikten sonra da yeğeni Agrippina ile evlenmiştir. Claudia’nın üvey annesi Agrippina Grimm masallarındaki üvey anneler kadar olmasa da üvey kızına karşı hesapçı ve mesafelidir. Çünkü en büyük gayesi oğlu Neron’u tahtın varisi konumuna getirmektir ve bunu başarır. Tacitus’un anlatısına göre Claudia her ne kadar imparatorun iyi yürekli, sessiz kız öz kızı da olsa hırslı ve politik bir hayvan olarak lanse edilen Agrippina’nın hamlelerine karşı koyabilecek bir insan değildir.

NERON ‘UN YOLUNA ÇIKANLAR “TESADÜFEN” ÖLÜYOR

Octavia’nın üvey kardeşi Neron ile M.S. 53’te evlenmesiyle her şey değişecektir. Bir yıl sonra da babası ne hikmetse Neron için çok elverişli bir şekilde ölür. Romalı kaynaklar Claudius’un öz oğlu Britannicus’ın tahta geçme yaşı gelmeden Agrippina’nın kocasını mantarla zehirleyip öteki tarafa gönderdiğini yazar. Claudius’un öldüğü gün Neron jet hızıyla imparator ilan edilir. Ertesi yıl yine Neron için çok elverişli bir şekilde Britannicus sofrada fenalık geçirip ölür. Neron Britannicus’un epilepsi yüzünden hayatını kaybettiğini söyler, tarihçiler Neron ve annesi tarafından zehirlendiğini ima eder. Tüm bunlar olurken önce çok sevdiği babasını sonra kardeşini kaybeden Octavia, Tacitus’un belirttiğine göre, “üzüntülerini, sevgisini, tüm duygularını maskelemeyi öğrenmişti.” Survivor işte! Octavia ve Neron’un evliliğinin ideal olmadığını herkes bilir. Taze imparatorun pek çok sevgilisi vardır. Bunlardan ikisi gayet alenidir: Önce eski bir köle olan Claudia Acte ile, ardından arkadaşı Marcus Salvius Otho’nun karısı Poppaea Sabine’le ilişki kurar. Annesi ve Octavia bu ilişkilere gözlerini kaparlar. Fakat Neron, Poppaea Sabine ile evlenmek istediğini ilan edince annesi karşı çıkar. Annesinin dırdırına ve her şeye burnunu sokmasına katlanamayan Neron ne mi yapar. Amirali Anicetus’la birlikte annesini öldürür!

KARISINI ÖLDÜRTÜP CESEDİNİ METRESİNE VERDİ

Anne engeli ortadan kalktıktan sonra Neron Octavia’dan boşanıp sevgilisi Poppaea ile evlenmek için kollarını sıvar- ne de olsa Octavia onun için fazla iyi ve sıkıcıdır. Fakat bu dönemde imparator da olsanız “boş ol” deyince boşanamıyordunuz. Bir gerekçe gösterilmeli, tercihen kadın suçlanmalıydı. Böylece Neron, Octavia’yı kendinden önce ve sonra gelen pek çok hükümdarın yaptığı gibi (bkz. Bu konuda en bednamlı olan VIII. Henry) karısını önce kısırlıkla ardından zina ile suçladı. Ama Neron bu sefer duvara tosladı zira içe kapanık, kendi halinde, iyi huylu, yardımsever Octavia’yı çok iyi bilen ve seven Roma halkı sokaklara dökülüp Neron’a karşı protestolar düzenledi. Octavia’nın heykellerini omuzlarında taşıyıp kötücül sevgili Poppaea’nın heykellerini ise aşağıya indirdiler. Neron zina suçunun idamla biteceğini bilerek böyle bir karalama kampanyası başlatmış ama susturulmuştu. Boşanma kararı çıksın diye bir adama yalancı tanıklık yaptırıp Octavia’nın evlilik dışı ilişkisinden kürtaj yaptırdığını iddia ettirdi ki bu ilk suçlaması olan kısırlık bahanesini de çökertmiş oluyordu. Çareyi Octavia’yı boşayıp sürgüne göndermekte buldu. Önce Campania bölgesi ardından Pandateria Adası’na gönderildi. Suetonius gibi tarihçiler Neron ve sevgilisi Poppaea’nın boşanmadan 12 gün sonra evlendiğini yazar. Ama bu Neron’a yetmez. Octavia’nın daha sonra evlenip babasından kalan haklı tahtı alma ihtimaline karşı annesinin de gönderildiği adaya cellatlarını gönderir. Octavia’yı bağlayıp intihar süsü vermek için Abdülaziz’e yaptıkları gibi bileklerini keserler. Ama kanaması çok uzun sürdüğü için işlemi hızlandırmak için onu aşırı sıcak buharlı bir odaya tıkıp ölmesini beklediler. Octavia öldürüldüğünde 22 yaşındaydı. Kafası kesilip Poppaea’ya teslim edildi.

Tabii bu kadar kan döküp düşman edildikten sonra ne Neron ne Poppaea huzur içinde hüküm sürebildiler. Neron’u indirmek için pek çok darbe girişimi oldu. Poppaea’nın hamileyken Neron tarafından tekmelendiği için hayata gözlerini kapadığı yazılmıştır ama bunun daha sonraları Neron’un her şeyini karalamak için konuyu abartan tarihçiler tarafından eklemiş olabileceğini de göz önünde bulundurmalıyız. Neron’a gelince...tüm orduları ona karşı ayaklandığı sırada korkunç bir idama maruz kalmamak, neredeyse kendisinden 2000 yıl sonra bacağından asılacak olan Roma meftunu Mussolini’ye benzer bir sonla karşılaşmamak babında Octavia’yı öldürttükten altı sene sonra intihar ederek paçayı kurtarmış, acısız bir şekilde hayata veda etmeyi başarmıştı!

Octavia’nın kısa hayatı Roma entrikasının ne olduğunu izah etmek adına kullanılmıştır. Hanedan entrikalarında, kadınların güç oyunlarında nasıl araç olarak itilip kakıldıklarının en hazin örneklerinden biridir. Octavia öldükten sonra onunla ilgili oyunlar yazılmış, opera çağına gelindiğinde bugün kayıp olan Handel’in Neron ya da Monteverdi’nin Poppaea operasına ilham vermiştir. Bugün müzelerde o güzelim mermerlerin arasında yürürken onların sakin tebessümlerine bakıp yanılmayın- pek çok saadetli güzelliğin ardında ne acı hikâyelerin, ne trajedilerin yattığını bilince heykellerin bile huzurunun kaçacağını düşünüyorum.