Ağaçlar şu ölümlü dünyada en fazla ayakta kalan canlı türü. Rekorlarına diğer canlıların yetişmesi çok zor. Yangına, baltaya kurban gitmezse zaten ayakta ölürler. ‘EN ’leri zorlayan bir coğrafya olan Güney Amerika’nın Amazon Bölgesi’ne gidelim şimdi. Dünyanın nefes borusu, canı ciğeridir Amazonlar. En büyük oksijen deposu. Dünyanın en uzun nehrini çevreleyen ormanlar da dünyanın en büyüğü…
Hala el değmemiş, insan ayağının basmadığı yerler var. (aman ne iyi!) İşte bir grup bilim insanı bu ormana daldı ve dünyanın şimdiye kadar görülmemiş en uzun ağacını keşfetti. Ağacın boyu tam 88,5 metre…
Aslında ağaç, üç yıl önce uydu görüntüleriyle tespit edilmişti. Ağaca ulaşabilmek için üç yıl uğraştılar nihayet iki haftalık kamp ve yürüyüşün ardından 25 katlı bir bina yüksekliğindeki o ağacın altında poz verdiler. Araştırmacılar tekneyle 250 kilometre, dağ ve ormanda ise 20 kilometreden fazla yol kat etti.
Akademisyenler, çevreciler ve rehberlerden oluşan bir ekip, 2019'da ağaca ulaşmak için başarısız bir girişimde bulunmuştu. Zorlu arazide 10 günlük yürüyüşün ardından erzak sıkıntısı ve yorgunluk çeken ekip, bir üyenin hastalanmasının ardından geri dönmek zorunda kalmıştı.
Son keşifte de 19 kişilik ekibin bir üyesini, zehirli örümcek ısırdı, anında müdahale ile kurtuldu. Ekip, ağacın yaşına ve depoladığı karbon miktarına dair kesin bilgi elde etmek için örnekler aldı. Tahminlere göre, ağaç en az 400 ila 600 yaşında.
Amazon’un uzak vadilerine yapılan keşif gezilerinde, çok sayıda başka dev ağaca erişim sağlanmıştı. Bölgedeki dev ağaçların ağırlığı 400 tona kadar çıkabiliyor. Toplam ağırlığın yaklaşık yarısının atmosferden emilen karbondan oluştuğunu söylersek; iklim değişikliğini önleyecek formül işte bu ağaçlarda gizli.
Bu ağacın Latince bir adı var ama adını aklınızda tutmanız zor. Okuyucunun şunu bilmesi gerekiyor. Amazonlar, insan uygarlığın tehdidi altında. 6 bin kilometre uzunluğu bulan Amazon Nehri çevresindeki ormanlarda, son 10 yılda ağaç katliamı görülmemiş boyutlara ulaştı. Brezilya’da sağcı iktidarı koltuğundan etti burası. Gelen solcu yönetim de tüm dünyaya ormanların korunması sözünü verdi.
GELELİM BİZE
Bizde ağaçlar öyle boy vermez, toprağı öyle bir sarar ki, bir balta veya kıvılcım gövdesine işkence etmezse yüzyıllarca öylece mevsimlere tanık olur. Anadolu’da zeytin ağacına “Ölmez Ağacı” denir. Sayıları fazla olmasa da bazı anıt ağaçlarımız var ve koruma altında. Ancak zeytinliklere yıllardan beri dadanan, yerleşime açılması için uğraşan bir beton lobisini de biliyoruz.
Anadolu’nun ağaçları Amazonlardaki gibi göğü delmeye çalışmaz, “Buranın ağası benim“ der gibi durur, mesela çınar ağaçları… Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Bursa’da Zaman” adlı şiirine de bir çınar damgasını vuruyor, fazla söze ne hacet…
Bursa’da eski bir cami avlusu
Küçük şadırvanda şakıyan su;
Orhan zamanından kalan bir duvar,
Onunla bir yaşta ihtiyar bir çınar…
