ÇOCUKLARA MATEMATİĞİ, COĞRAFYAYI SEVDİREN YAZAR VLADIMIR TUMANOV

‘Kraliçeyi Kurtarmak’ kitabıyla tanınan ve Türkiye’de geniş bir okur kitlesine sahip olan Vladimir Tumanov’un yeni kitabı yayımlandı. ‘Gizemli Haritalar’ dizisinde yer alan ‘Haritada Kaybolmak’, ‘Suda Kaybolmak’ kitaplarının ardından şimdi sırada ‘Ateşten Kaçmak’ var. Bu sefer dünyaya hızla bir asteroid yaklaşmaktadır. Alt kardeşler ve arkadaşları Mariana eğer onlara verilen bulmacaları vaktinde çözemezse dünyanın bir kısmı yok olacaktır. Kraliçeyi Kurtarmak kitabıyla çocuklara matematiği sevdiren Tumanov, ‘Gizemli Haritalar’ dizisinde yer alan kitaplarıyla da okurlarını evreni keşfetmeye davet ediyor.

Rusya’da doğan, yaşamını Kanada’da sürdüren Tumanov’un kitaplarının çocuklar tarafından bu kadar sevilmesinin sırrını uzun zamandır merak ediyordum. Tumanov’u okumaya ilk kitabı Kraliçeyi Kurtarmak’la başladım. Eğitimciler tarafından ders materyali olarak kullanılan, dönem sonu projelerinde ve okulların okuma listelerinde yer alan Kraliçeyi Kurtarmak’ kitabı 166 baskı yaptı. Haritada Kaybolmak kitabı da birçok okulda sosyal bilgiler derslerinde okutuluyor. Tumanov’un Türkiye’de bu kadar çok sevilmesinin arkasında yatan gizemi kendisine sordum. Tabi hazır onu yakalamışken Rus asıllı bir yazar olarak Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşla ilgili düşüncelerini ve bundan sonra çocuklara savaşı anlatan bir kitap yazıp yazmayacağını da merak ettim. Tumanov, “Kanada’daki kimliğime rağmen Rusya’daki geçmişimi silemem. Kendi anadilimi konuşan insanların otoriteyi desteklediğini, kitaplarımı yazdığım çocukları öldürdüğünü, Putin’in yalanlarıyla şehirleri tarumar ettiklerini düşündüğümde geceleri gözüme uyku girmiyor. Geçen yazımı Zoom üzerinden Ukraynalı göçmenlere İngilizce ve Almanca dersi vererek geçirdim” diyor. Vladimir Tumanov yeni kitabı; ‘Ateşten Kaçmak’, Kraliçeyi Kurtarmak kitabının başarısı, çocuklara matematiği nasıl sevdirdiği ve bilgisayar, telefon ekranlarıyla olan ilişkimiz ile ilgili sorularımı yanıtladı.

İlk kitabınız “Kraliçeyi Kurtarmak” Türkiye’de çok sevildi. Peşinden Gizemli Haritalar Serisi’ni yazdınız. Haritada Kaybolmak, Suda Kaybolmak ve bu serinin son kitabı ise Ateşte Kaybolmak çok yakın zamanda yayımlandı. Kitaplarınız Türkiye’de okulların okuma listelerinde yer alıyor. Anlattığınız hikâyelerin çocuklar tarafından bu kadar popüler olmasını, sevilmesini neye bağlıyorsunuz?

Bazı hikâyelerin neden popüler olduğunu net bir şekilde söylemek zor çünkü pek çok faktör işin içine giriyor. Sanırım eğitimle macerayı birleştirmemin bunda etkisi var. Birçok öğretmen kitaplarımı matematik, coğrafya ve fen bilimleri derslerinde kullanıyor. Elbette sadece kitaplarım bu konularla bağlantılı değil. Her seferinde yeni bir hikâye yazarken heyecandan, endişeden ve şaşkınlıktan tüylerimin diken diken olup olmadığını gözlemliyorum. Bunu okurlarımın da hissetmesini istiyorum. Geriye kalan; sihirli bir şekilde kendi başına işleyen ilham.

“OĞLUM SAYESİNDE KRALİÇEYİ KURTARMAK KİTABIMI YAZDIM”

Çocuklarınız olduğunu biliyorum. Kitaplarınızı yazarken size ilham kaynağı oldular mı?

Oğlum Alex’in küçükken matematikle ilgili yaşadığı sorun benim ‘Kraliçeyi Kurtarmak’ kitabımı oluşturmamı sağladı. Ebeveyn olarak çocukların düşünce yapısını kendi çocuklarımı gözlemleyerek öğrendim. Onlar benim okurlarım ve yarattığım karakterler için örnek oldular. Ebeveynlik aileler için bir eğitim. Ben de bu şansa sahip olduğum için minnettarım. Çocuklarım büyüdüğünde yazmaya devam etmek için yeterince yaratıcılık kazanmıştım. Kızım ve oğlum yaptığım şeylerle gurur duyuyor. Alex matematikle ilgili sorununu çözdü, bilgisayar mühendisi oldu. Biraz da olsa yardımım olduğunu düşünüyorum.

Kitaplarınız yayımlanmadan önce çocuklarınıza okutur musunuz?

Kızım çok küçüktü fakat oğlum ‘Kraliçeyi Kurtarmak’ kitabımı duydu ve kraliçenin kurtarıldığı bölümü okudu. Onun tepkilerine göre ilk taslakta bazı yerlerde değişiklikler ve ayarlamalar yaptım. Kızım Vanessa kitabı daha sonra okudu ve bulmacaları kendi başına çözdü. ‘Kraliçeyi Kurtarmak’ Kanada’da basıldığında Alex okuluna kitabı götürüp herkese “Bu kitabın içinde ben de varım” dedi. Bu deneyimi unutacağını sanmıyorum.

Kraliçeyi Kurtarmak kitabınız matematik bulmacaları üzerine kurulu.

Matematik Türkiye’de pek çok öğrenci için zorlu bir ders. Kanada için de aynı durum söz konusu mu?

Matematik pek çok çocuk için ürkütücü. Bu Kanadalı çocuklar için de geçerli. Ben de çocukken matematikten korkardım fakat matematiğin mantığını kavradığınızda resim kadar güzel olabilir. Sadece sabır göstermeniz gerekiyor. ‘Kraliçeyi Kurtarmak’ta Alex tek başına matematiğin üstesinden gelemiyor. Beatles’a atıfla “Yapacak ama biraz arkadaşlarının yardımıyla” yapacak. Sonunda arkadaşlık korkunun üstesinden geliyor. Nihayetinde Alex’in matematik öğretmeni Jayden ve tek gözlü yaratık Monoculus’tur. Her yeni problem çözüldüğünde Alex kendine güvenmeye başlıyor. Güven matematiğin üstesinden gelmek için anahtar bir role sahip. Matematiğin de veya başka bir çalışma alanındaki zorluğun da üstesinden gelmek tamamen psikolojik.

ANTİK YUNAN FİLOZOFLARINA DAYANAN KARAKTERLER

Haritada Kaybolmak kitabınızda sihirli Chagrin ile karşılaşıyoruz. Adı Empedokles. Empedokles bir Yunan filozofu. Siz neden ona bu adı seçtiniz?

Empedokles evrenin toprak, su, hava ve ateş olmak üzere dört elementten oluştuğunu söyleyen bir Yunan filozofu. ‘Haritada Kaybolmak’ ve diğer ‘Gizemli Haritalar’ dizisinde yer alan kitaplarımın temel meselesi modern bilim ancak bugünkü bilimle eski kökler arasında bağ kurmak önemli. Isaac Newton’un söylediği gibi “Eğer başkalarından daha uzağı görebiliyorsam devlerin omuzlarında olmam sebebiyledir.” Bugünkü bilimsel gelişmeler Empedokles, Heraklitos, Pythagoras ve Aristoteles gibi eski düşünürlere dayanmaktadır.Diziyi farklı elementlere ayırmam bu konu başlıklarında ayrı maceralar anlatmamı sağladı. Chagrin adı ise 19.yüzyıl Fransız yazarı Balzac’ın La Peau de chagrin kitabından geliyor. Bu romanda genç bir adamın yaşamı her bir dileği yerine geldiğinde kısalmaktadır. Bu hızlı yaşlanma konusu ‘Haritada Kaybolmak’ kitabımda kahramanlarımın başına gelenle bağlantılı. Bu insan yaşamının kısalığına ve önemine ilişkin bir alegori.

“YAŞAMIMIZ BİR GÖSTERİYE DÖNÜŞMÜŞ DURUMDA”

Haritada Kaybolmak kitabınızda Chris ve ağabeyi günden güne yaşlanırken bir adam çıkagelir. Bu adam Wrangler adında bir televizyon yapımcısıdır ve yaşlanan bu iki kardeşin hikâyesine televizyonda yer vermek ister. Bu üçlü arasındaki diyalog bana ‘Don’t Look Up’ filmini anımsattı. Alt kardeşlerden biri Wrangler’a “Biz satılık değiliz!” diyor. Bugün yaşadığımız dünya insanlara her şeyin satılık olduğunu dikte ediyor. Karakterleriniz arasındaki bu diyalogla vermek istediğiniz mesaj nedir?

‘Gizemli Haritalar’ dizisinde yer alan üçüncü kitabım; ‘Ateşten Kaçmak’ daha çok ‘Don’t Look Up’ filmini anımsatıyor. Her ikisinde de dünyaya doğru hızla bir asteroid yaklaşmaktadır. Elbette bir başkasının düşüncelerini ve değerlerini satın alamazsınız, haklısınız. ‘Haritada Kaybolmak’taki kahramanlarım yaşam mücadelesi veriyor ve mücadelelerini bir gösteriye dönüştürmek onlar için daha kötü bir duruma sebep olabilir.
İtibarlarının alınıp satılacak bir şey olmadığını göstermek için bu tür sığlıklardan kaçıyorlar. Günümüzde yaşamımızın büyük çoğunluğu sosyal medya ve televizyonlardaki reality programlarıyla bir gösteriye dönüşmüş durumda. Fakat gerçeklik bu gösteriler değil! Umarım Chris ve Francis’in maceralarını anlatırken bunu iletebilmişimdir.

Son kitabınızda Alt ailesi yemekteyken televizyonu açıyor. Aslında bu onların normalde yaptığı bir şey değil. Anneleri özellikle buna dikkat ediyor. Çünkü televizyon, telefon, bilgisayar ekranlarının duvarlar gibi olduğuna inanıyor. Siz bu konuda ne söylemek isterseniz? Dijital iletişim araçları ekranlara yapışmamızı mı sağlıyor? Ne dersiniz?

Geçenlerde “Akşam yemeğine bize gelir misin? Böylece ekrana birlikte bakarız.” gibi bir espriyle karşılaştım. Bunu gerçek yaşamda da görüyoruz. İnsanlar birebir iletişimi telefonlarındaki mesajlara bakmak için kesiyorlar. Bu görsel gerçekliğin yaşamdaki gerçeklikle yer değiştirdiğini gösteriyor. Tabii hiçbir şey yüz yüze iletişim, insani yakınlık ve fiziksel temas gibi olamaz. Pandemi sırasında Zoom üzerinden üniversitede dersler verdim. Bu gerçek bir sınıfta öğrencilerle bir arada olmanın ne anlama geldiğini anlamamı sağlayan bir deneyim oldu. Teknoloji dünyası bize pek çok fırsat sunuyor ancak hiçbir şey parkta yan yana biriyle gezmek gibi değil!

Ateşten Kaçmak kitabınızın ardından sırada hangi kitap var? Yeni kitabınız hava elementiyle mi ilgili olacak?

Evet haklısınız. ‘Gizemli Haritalar’ dizisinin son kitabı Empedokles’in son elementi hava ile ilgili. Kitabı çoktan tamamladım. Editörümle taslak üzerinde çalışıyoruz. Dizide yer alan karakterlerle 20 yıldır birlikteyim ve onlara hoşçakal diyeceğim için de üzgünüm. Fakat her şey sonunda bitmeli ve başka konularda yeni hikâyeler yazmayı umuyorum.

Kitaplarınız farklı ülkelerden birçok çocuğa ulaşıyor. Çocuklardan aldığınız ve unutamadığınız bir mektup var mı?

2010 yılında Ukrayna’nın Kiev şehrinden öğrencileriyle matematik dersinde ‘Kraliçeyi Kurtarmak’ kitabım üzerine çalışan bir öğretmenin yazdıklarını unutamıyorum. Bana İngilizce’yi nereden öğrendiğimi sordu. Çünkü kitaplarımı İngilizce öğretiminde yardımcı kaynak olarak kullanıyorlarmış. Kanada’ya çocukken geldiğim için İngilizce anadilim gibi oldu. Ukrayna’daki savaşın ışığında bu mektubun bugün benim için daha farklı, daha kıymetli bir anlamı var. Çocuklardan yıllarca karakterlerimin resimlerini içeren mektuplar aldım. Bazıları kitapta yer alan illüstrasyonları kopyalamıştı, bazıları ise kendi özgün karakterlerini çizmişti. Aralarında hayal güçleri onları daha da ileriye taşıyacak sanatçılar gördüm. Belki biri gelecekte benim kitaplarımın illüstrasyonunu da yapar.

Rusya doğumlusunuz. Daha sonra aileniz İtalya’ya taşınıyor. Ardından da Kanada’ya. Farklı şehirlerde yaşamak çocukluğunuzu, hayal dünyanızı nasıl etkiledi?

Her yeni mekân dünyanın ne kadar ilginç ve farklı bir yer olduğunu anlamamı sağladı. Bu ‘Haritada Kaybolmak’ kitabımı yazma amaçlarımdan da biri. Yaşamımın büyük bir çoğunluğunu Kanada’da geçirdim, burada yaşıyorum. Kanada’nın bir göçmenler ülkesi olmasını ve göçmenlerin toplulukları zenginleştirmelerini her zaman takdirle karşılıyorum. Kanada’nın konuksever bir kültüre sahip olması ailem buraya ilk geldiğinde 1974’te onlara büyük bir destek sağladı. Bunu hiçbir zaman unutamam. Bugün gönüllü olarak yeni Kanadalılara İngilizce konusunda destek oluyorum çünkü uzaktan gelen biri olarak bunun ne anlama geldiğini biliyorum.

“RUSYA’NIN GÜNAHLARINDAN ARINMASI İÇİN JENERASYONLAR GEÇMESİ GEREK”

Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşla ilgili de düşüncelerinizi öğrenmek isterim. Savaşla ilgili bir kitap yazmayı planlıyor musunuz?

Bu hayatımdaki en travmatik savaş. Kanada’daki kimliğime rağmen Rusya’daki geçmişimi silemem. Kendi anadilimi konuşan insanların otoriteyi desteklediğini, kitaplarımı yazdığım çocukları öldürdüğünü, Putin’in yalanlarıyla şehirleri tarumar ettiklerinde düşündüğümde geceleri gözüme uyku girmiyor. Geçen yazımı Zoom üzerinden Ukraynalı göçmenlere İngilizce ve Almanca dersi vererek geçirdim. Bu korkunç durumun üstesinden gelmeleri için küçük de olsa onlara yardım etmek istiyorum. Annem Rusya’da siyasi tutukluydu. Bu konuda bir kitap da yazdı. Ailem ülkeyi terk ettiğinde rahat bir nefes alabildik. Kültürümüzü ve dilimizi beraberimizde götürdük fakat neden ülkeyi terk ettiğimizi unutmadık. Bugün yaşananlar bu duygularımı bir kez daha teyit ediyor. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin yarattığı totaliter toplum, temel insani değerleri çarpıtan ve ülke yıkıldıktan sonra karanlık geçmişle yüzleşmeyen bir canavardı. Bir asır süren zulüm ve gaddarlık Putin rejimini ve taraftarlarını yarattı. Bu savaş bitse de Rusya’nın günahlarından arınması için jenerasyonların geçmesi gerek. Tıpkı 1945’te Almanya’da olduğu gibi. Savaşın yakında bitmesini ve Ukrayna’nın başarılı bir Avrupa ülkesi olarak yeniden doğmasını ümit ediyorum. Savaş konusunda yazmayı düşünmemiştim ama kim bilir? Gelecek sürprizlerle dolu.

ÇOCUK KİTAPLARI

İçimdeki Melodi
Sharon M. Draper
Çevirmen: Zeynep Küçük Erçetin
Yayınevi: Genç Timaş

Mistral
Angela Nanetti
Çevirmen: Mine Kazmaoğlu

Rakamus Ülkesi
Çağla Gürsu
Resimleyen: Nuriye Köse
Mahlas Çocuk

Çok Hayal Kuran Çocuk
Şermin Yaşar
Can Çocuk

Prenses, Ejderha ve Diğer Yeşillikler
Marie Vaudescal
Çeviren: Goncagül Artam
Yapı Kredi Yayınları

Gök, Deniz ve Toprak
Feridun Büyükyıldız
Can Çocuk

HAFTANIN KİTAPLARI

İyi Günler Bay Başkan
Körfez Savaşı’nda Özal-Bush Görüşmeleri
Murat Yetkin
Doğan Kitap

Çağdaş Sanatın Sahtekârlığı
Avelina Lesper
Çeviren: Emrah İmre
Tellekt Yayınları

Kötülük Miti
Phillip Cole
Çeviren: Reha Kuldaşlı
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

İçimizdeki İnsanlar
Alt Kişilik Hikâyeleri
Dr. Şeniz Ünal
Remzi Kitabevi

Otomasyon ve İşin Geleceği
Aaron Benanav
Çeviren: Diyar Saraçoğlu
Notabene Yayınları

"Suriyeliler Her Yerde!"
Yerliler ve Göçmenler
Derleyenler: Bayram Koca, Duygu Altınoluk
Katkıda Bulunanlar: Haydar Karaman, Tuğçe Berfim Tunç, Bayram Koca, Duygu Altınoluk
İletişim Yayınları