Alaaddin Dinçer

Başta büyükşehirler olmak üzere ülkenin bütün kentlerinde yaşanmakta olan yüksek kira artışları ile KYK’nın yetersiz yatak kapasitesi nedeniyle üniversitelerde öğretim yılı başında büyük barınma sorunu yaşanacak. 2022-2023 güz dönemiyle beraber ikamet ettikleri şehrin dışında okuyan milyonlarca öğrenci, üniversitelerinin bulunduğu şehirlere geri dönecek. Üst sınıflardaki öğrencilerin yanı sıra yeni kayıt olacak öğrencilerde ikamet ettikleri şehrin dışındaki üniversitelere kayıt yaptıracak. Hem üniversitelerine geri dönen hem de yeni kayıt yaptıran öğrencileri geri döndükleri ya da yeni bir başlangıç yaptıkları şehirlerde barınmaya dair birçok sorun beklemekte. Ev kiralarındaki artış, devlet yurtlarındaki yetersizlik ve özel yurt ücretlerinin yüksek rakamlara ulaşması gibi sorunlar ilk sırada gelmekte. Bütün bu sorunların yanında ulaşım, beslenme ve diğer temel ihtiyaçlarda oluşan yüksek fiyat artışları öğrencileri olduğu gibi çocuklarının harcamalarını karşılayan ebeveynlerin bütçelerinde de kapatmakta zorlanacakları açıklar oluşturacak. Bu duruma tepki gösterecek olan yüzbinlerce öğrenci sorunlarına çözüm bulunması için yeniden eylemlere başlayacak. Ülkeyi yönetenlerin eylemcilere tepkisi ise hiçte yabancı olmadığımız üslupla sürecek. Ne yazık ki bu üslup, hakaret/hamaset ve içi boş vaatlerin ötesine geçmeyecek.

Devlet Yurtlarının Sayısı ve Yatak Kapasite Durumu
Geçen yıl pandeminin azalması ile birlikte öğrencilerin üniversitelere geri dönmesi sonrasında yaşanan barınma sorununa karşılık eylemlerin artması, beraberinde Türkiye’deki devlet ve özel yurtların kapasitesinin yeterli olup olmadığı tartışmasını da gündeme taşıdı. Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın 2021 İdari Faaliyet Raporu 2022 yılının ilk çeyreğinde yayımlandı. Rapor, 2021 yılı Ekim ayı itibarı ile GSB çalışmalarını ve verilerini içermekte. Faaliyet Raporu içinde yer alan yurtlarla ilgili bölümde; 81 il,249 ilçe ve KKTC bulunan 5 yurt ile birlikte Kredi Yurtlar Kurumu’na bağlı kamu yurtları sayısının toplamı 77823 yatak kapasitesinin ise 774 bin 239 olduğu, bu yatak kapasitesine 624 bin 237 başvuru yapıldığı verisi yer almakta. MEB’in yayımladığı yıllık istatistik raporlarının yurtlarla ilgili bölümünde bulunan verileri illerin öğrenci sayıları ile karşılaştırıldığında üniversite öğrencilerinin barınma sorunu yaşamakta olduklarını ortaya koyan sonuçlara ulaşmak mümkün.

2019-2020 eğitim ve öğretim döneminde Kredi Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü'ne bağlı 793 yurt bulunuyordu. 2020-2021 döneminde gelindiğinde ise yurt sayıları 773’e geriledi. 2021 yılı Ekim ayında ise bu sayı 778’e çıkmış. Ayrıca söz konusu raporda, toplam sayısı 82 yatak kapasitesi 111 bin 775 olan yurdun ihale, projelendirme ve yapım çalışmalarının devam etmekte olduğu bilgisi bulunmakta. GSB ve MEB verileri ve bulgularına göre, 2017’dan bu yana yurt sayısında kayda değer bir artış yok. Devlet yurtlarının sayısı özel yurtlara göre yıllar içinde daha düşük oranda artmış durumda. MEB Örgün Eğitim İstatistikleri Raporlarına göre Türkiye’de vakıf, dernek, şahıs, ticari ve özel işletmelere ait olduğu belirtilen yükseköğretim yurtlarının sayısının 2 bin 240 olduğu görülmekte. YÖK’ün 2021/22 İstatistiklerinde üniversitelerin örgün öğretim programlarında (birinci ve ikinci öğretim) okuyan öğrenci sayısı 3 milyon 313 bin 453 kişi. Bu rakamlara bakarak, ülkedeki üniversite öğrencilerinin barınma ihtiyacını karşılayacak yurt ve yatak kapasitesinin yeterli olmadığını söylemek mümkün.

Beş Büyük Kentte Devlet Yurdu Sayısı Yetersiz Kalıyor
Beş büyük kent en çok üniversite ile üniversite öğrencisinin bulunduğu kentlerdir. YÖK Öğrenci Hareketliliği Raporu’nda 2021 yılında ikamet ettikleri diğer 78 ilden ve KKTC’den gelerek bu üç büyük kentin üniversitelerine yerleşen öğrenci sayısı toplamı 244 bin 653 oldu. 2021-22 Öğretim yılında beş büyük kentte kamu/özel örgün öğretimde okuyan öğrenci sayısının toplamı 1 milyon 480 bin 804 kişiye ulaşmış durumda.

Not; Milli Savunma Üniversitesi sayılara dahil edilmemiştir. İstanbul ve İzmir’de bulunan 4 MYO’nun öğrenci sayısı toplama dahil edilmiştir.

*2020 Yılı istatistiklerinde aynı üniversitelerde okuyan öğrenci sayısı 1 milyon 439 bin 347,yurt sayısı 102 olarak verilmekte.

*Çalışmamızda ele aldığımız beş büyük kentte bulunan üniversitelerin örgün öğretim programlarında okuyan toplam öğrenci sayısı istatistiklerden de anlaşılacağı gibi artmakta ancak, devlet yurtları sayısında azalma görülmekte.

Değerlendirme ve sonuç, Toplam öğrenci sayıları ile yurt yatak kapasite verileri, kira artışları ve kiralık konut sayısının azalması nedeniyle 81 kentte, özellikle de beş büyük kentte önümüzdeki güz döneminde çok ciddi boyutlarda barınma sorunu yaşanacağını göstermekte. Verilere dayalı yaptığımız analizlerde her dört öğrenciden birinin kendi ikamet ettiği ildeki üniversiteye yerleşmekte olduğunu görmekteyiz. Bu analizlerden yola çıkarak, beş büyük kentteki öğrencilerin %75’inin bir biçimde barınma için çözüm arayışı içinde olduğu sonucunu çıkarabiliriz. 2021-22 YÖK İstatistiklerine göre üniversitelerin örgün öğretim programlarında okuyan öğrenci sayısı 3 milyon 313 bin 453 kişi. 2021 Verilerine göre devlet yurdu yatak kapasitesi öğrenci sayısının yaklaşık %23.367’sine, beş büyük kentteki öğrenci sayısı toplam öğrenci sayısının %44,691’ine karşılık gelmekte. Beş büyük kentin devlet yurdu yatak kapasitesinin toplamı 102 bin 513 yatak.

Sayılar bize devlet yurdu yatak kapasitesinin talebi karşılamaya yetmediğini/yetmeyeceğini göstermekte. Aradan geçen zaman süresince yatak kapasitesinde ihtiyacı karşılamaya yönelik çok büyük sayı artışları olmadığına göre, barınma sorunu geçen yıl olduğu gibi bu yılda gündemin ilk tartışma konusu olacak gibi görünmekte. O nedenle, başta iktidar olmak üzere, yerel yönetimler ve diğer ilgili kuruluşlar kısa vadede (yaz döneminde) dayanışma kampanyaları, yeni bina yapımları, bina kiralama, kira destekleri vb gibi yoğun bir hazırlık süreci içine girerek talebi olabildiğince karşılayacak tedbirleri almalıdır. Orta ve uzun vadede ise hem iktidar hem de yerel yönetimler gerekli proje ve planları yaparak, genel bütçelerinde yeterli yatırım kaynağı ayırıp sorunu toplumun gündemi olmaktan çıkaracak çözüm politikalarını uygulamalıdır.

Kaynaklar;
MEB İstatistikleri
YÖK İstatistikleri
YÖK Öğrenci Hareketliliği Raporu
ÇSGB İdari Faaliyet Raporları
KYK Sayısal Bilgileri