Alaaddin Dinçer

Yoksulluğun bütün hızıyla artmaya devam ettiği günümüzde yurttaşların sosyal yardımlara olan talebi de artmakta. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sosyal ekonomik güvencesi olmayan ve 3294 sayılı Kanun kapsamında ihtiyaç sahibi olan ailelere, çocukların örgün eğitime devam etmeleri ve okulun açık olduğu (10 ay) aylarda bir ay içerisinde 4 günden fazla devamsızlık yapmamaları şartıyla yapılan yardımdır. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı çocukların gelişimi ve korunmasına yönelik hizmetler kapsamında bu yardımları yapmakta. Bu yardım programında maddi imkansızlıklar sebebiyle çocukların eğitiminin yarıda kesilmemesi amaçlanmaktadır. Çünkü ülkemizde maddi sıkıntılar ve yoksunluklar nedeniyle milyonlarca çocuk okula devam etmekte zorluk çekmekte, ya okula gidememekte veya okul hayatını yarıda kesmekte. Zaten bu yardım da çocukların okula gitmesi karşılığında verilmekte. Şartlı Eğitim Yardımı almak için kaymakamlıklarda bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na başvuru yapılmakta. Ödemeler PTT veya Ziraat Bankaları aracılığıyla doğrudan annelerin adına her ay için hesaplanıp 2 ayda bir yatırılmakta. Yardımdan yararlanabilmenin ve ilkokul birinci sınıftan lise son sınıfa kadar sürmesinin belli koşulları vardır. Yardımdan yararlanabilmek ve devamını sağlamak için bu koşulları taşıyor ya da yerine getiriyor olmak gerekmekte.

Yardımdan Yararlanabilmenin Koşulları
● ŞEY (Şartlı Eğitim Yardımı) Okula gittiği bilgisi E-okul sistemi üzerinde bulunan çocuklar için verilir.
● Çocuğun okulu ailesinden ayrı bir adreste okumak için ikamet ediyor olması yardımdan faydalanmasına engel teşkil etmez.
● ŞEY yardımında çocuk sayısı açısından herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Şartlar taşınıyorsa ayrı ayrı tüm çocuklar adına başvuru yapılabilir.
● 20 yaşını geçmiş kişiler için lise öğrenimi devam etse de başvuru alınmaz ve ödeme yapılmaz.
● Yardımdan yararlanabilmek için hane muhtaçlık durumu vakıf mütevelli heyeti tarafından belirlenen hane kişi başı aylık gelirin aylık asgari ücretin 1/3’ünden düşük olması gerekir.

Yardım Hangi Koşullarda Kesintiye Uğrar
ŞEY programı kapsamında SYD Vakıfları tarafından hanenin muhtaçlık durumunun ortadan kalktığının ya da fayda sahibi çocuğun fiili olarak okula devam etmemesi durumunun sosyal inceleme raporu ile yerinde tespit edilmesi halinde, yardımın Vakıf Mütevelli Heyeti tarafından feshedilir. Bunun dışında Vakıf Mütevelli Heyeti tarafından tespit edilmese de;

1.Hak sahibinin vefat etmesi,
2.Fayda sahibi çocuğun vefat etmesi,
3.Fayda sahibi çocuğun devlet yatılı okulunda yatılı olarak eğitim aldığının tespit edilmesi,
4.Yardımı alan hak sahibi kişinin (ödeme yapılan kişinin) ikametini ilgili SYDV dışına taşıması, (1 ay içerisinde yeni vakfa başvuru yapılıp, başvuru kabul edilirse, ödeme kaldığı yerden devam eder) durumlarının herhangi birisi merkezi sorgulamalar neticesinde tespit edilirse ilgili yardım, Vakıf Mütevelli Heyeti kararı aranmaksızın, Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi tarafından otomatik olarak feshedilir. Otomatik fesih nedenleri ortadan kalksa dahi, yardımları Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi tarafından otomatik olarak tekrar verilmeye devam edilmez. Bu kişilerin ŞEY programına tekrar başvuru yapması ve başvuru süreçlerinin baştan başlatılması gerekmektedir. Bu durumların dışında ayrıca;
5.Hak sahibinin içinde yaşadığı hanedeki herhangi birisinin sosyal güvenceli olduğu durumlarının herhangi birisi merkezi sorgulamalar neticesinde tespit edilirse ilgili yardım, Vakıf Mütevelli Heyeti kararı aranmaksızın, Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi tarafından otomatikman geçici olarak durdurulur.

Değerlendirme
ŞEY (Şartlı Eğitim Yardımı) yıllardır uygulanmakta olan bir yardım programıdır. Bu program kapsamında 2020 yılında 2 milyon 603 bin 926 kişiye 740 milyon 260 bin lira ödenirken, 2021 yılında 2.128.750 fayda sahibine 898,61 milyon TL kaynak ayrılmakta.

2020 Yılında,
● İlköğretimde her bir erkek öğrenci için aylık 45, kadın öğrenci için aylık 50 TL
● Ortaöğretimde ise erkeklere aylık 55 kadınlara aylık 75 TL ödenmekte.
2021 Yılında,
● İlköğretimde erkek öğrenci için aylık 55 TL kadın öğrenci için aylık 60 TL
● Ortaöğretimde erkek öğrenci için aylık 70 TL, kadın öğrenci için aylık 90 TL tutarında ödeme yapıldığı bilgisi ilgili bakanlığın idari faaliyet raporlarında yer almakta.

Buna göre ilkokul, ortaokul ve lisede okuyan öğrencilerin %14’ünün bu yardımdan yararlandığını söylemek mümkün. Ayrıca aynı raporlarda, sosyal yardımlardan faydalanan hane sayısının her yıl katlanarak artmakta olduğu görülmekte. Bu sayılar,2019 yılında 3 milyon 282 bin 975 hane,2020 yılında 6 milyon 630 bin 682 hane 2021 yılında ise 9 milyon 603 bin 395 hane olarak düzenli, sürekli ve hem düzenli hem de sürekli yardım almakta. Sosyal yardımlar; aile, engelli, barınma ve gıda, eğitim ve sağlık alanlarında yapılmakta. Ayrıca 2021 Raporunda Şartlı Nakit Transferinden faydalanan çocuk sayısında ulaşılacak hedef 3 milyon 500 olarak belirlenmiş olup gerçekleşenin 3 milyon 765 bin 134 olduğu görülmekte. ŞEY’de 2021 yılı için ortaöğretimde kadın öğrencilere ödenen 90 TL ile ne alınabilir diye çok basit bir liste yaptığımızda, aslında 90 TL’nin günümüz ekonomik kriz koşullarında ne kadar düşük ve komik bir rakam olduğu görülecektir. 90 TL‘ye alınabilecekler, günde bir simit ya da çay veya ekmek, günde bir paket mendil, altı litre süt veya bir yumurta, gidiş-geliş yedi günlük toplu ulaşım bileti vb gibi listeyi uzatabiliriz.

Sonuç
Toplumun en alt gruplarında yer alan ebeveynlere çocuklarını okula göndermeleri için yapılan sosyal yardım ve destekler önemli ancak yetersizdir. Günlük yaşam ve okul masraflarını artan maliyetler nedeniyle karşılamanın zorlaştığı günümüzde destek olarak ödenen rakamların yetersizliği ve yetmeyeceği çok iyi bilinmekte. Gerçek anlamda bir destek sağlayabilmek için rakamın asgari ücretin 1/7’ine çıkarılması amaca hizmet edecek bir adım olacaktır.