Türkiye’de 31 Mart’ta gerçekleştirilen yerel seçim sonuçları pek çok konuda ilklere neden oldu.

AKP iktidarları boyunca ilk kez ikinci parti olarak sandıktan çıkarken CHP 1989 yerel seçimlerine benzer bir başarı ile onlarca yıl sonra birinci parti oldu.

Halbuki yerel seçimler öncesinde CHP ve içinde bulunduğu Millet İttifakı Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kaybetmiş, Erdoğan tekrar Cumhurbaşkanı olarak seçilmişti.

CHP bu yıl yerel seçimlere ittifaksız girdi ancak hem oyunu arttırdı hem de birinci parti konumuna geldi.

Ayrıca seçim sonrası AKP ile yürütülen normalleşme sürecinin CHP’ye ne kattığı da merak edilen ayrı bir konu. Zira CHP “halk isterse erken seçim çağrısı yaparız” açıklamalarıyla seçim gündemini birinci parti olmasının özgüveni ile sıcak tutuyor.

Erken seçim tartışmalarının gölgesinde son iki seçim arasında yaşanan bu değişim kamuoyu anketçilerinin de dikkatini çekti ve seçmenlerin oy verme tercihlerine ilişkin araştırmalar yoğunlaştı.

Yöneylem'den yeni seçim anketi: AKP'ye kötü haber

Yerel seçimlerin sonucunda CHP’nin bu başarısını seçimden sonra koruyup koruyamayacağı akıllarda soru işareti olarak kaldı.

Geçtiğimiz gün Yöneylem’in açıkladığı araştırma sonuçlarına göre CHP’nin oylarını koruduğu görülüyor.

Bu anketten sonra Reform Enstitüsü de “3 Ay Sonra 31 Mart Tablosu Kalıcı Mı?” başlığında hazırladığı araştırmayı gazetecilere açıkladı.

15-18 Mayıs tarihlerinde 6900 kişi ile gerçekleştiren araştırma, 5 bölgede 6 büyükşehir, 6 il ve 11 ilçede gerçekleştirildi.

Açıklanan verilere göre AKP’yi iktidara getiren 2002 seçimlerine benzer bir şekilde 2024 yılında da 10 milyon seçmen, bir önceki seçime göre farklı tercihte bulundu.

Yerel seçimlerdeki seçmen davranışlarının irdelendiği verilere göre CHP birinci parti olarak çıkmasına rağmen 2023 yılında gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aldığı oyların yüzde 18’ini kaybetmiş durumda.

Yine 31 Mart yerel seçimlerindeki verilere göre AKP’lilerden daha çok DEM Parti’nin seçmeninin sandığa gitmediği sonucu elde edildi.

Peki CHP’nin başarısının altında yatan sır ne?

Reform Enstitüsü bu durumu 2023 yılında uygulanan seçim ekonomisinin krizin yoğunlaşmasıyla birlikte 2024 yılında uygulanamamasına ve ekonomik gerçekliğin seçmende bir kırılma yaşattığına dayandırıyor.

Rapora göre Türkiye’de seçmenin yüzde 60’ından fazlası 31 Mart seçimlerinde CHP’nin güçlendiği yerlerde yaşıyor.

CHP seçimlere ittifaksız bir şekilde girse de hem DEM’den hem de İYİ Parti’den hatırı sayılır bir oy aldığı görülüyor. Raporda CHP muhalefetin amiral gemisi olarak tanımlanıyor.

AKP kime kaybetti?

Elbette seçim sonuçlarına göre AKP’den CHP’ye bir oy akışının olduğu aşikâr. Bunu açıklanan veri de ortaya koyuyor ancak araştırmaya göre AKP’nin en büyük kayıplarından biri muhafazakâr sağ seçmenin yaşadığı Konya, Kayseri, Yozgat, Aksaray gibi. illerde oyunu Yeniden Refah Partisi’ne kaptırması olarak değerlendirilmiş.

AKP'den kopan kadın seçmenler CHP'ye, erkek seçmenler ise Yeniden Refah’a gidiyor. Toplamda AKP, 2023 seçimlerinde aldığı oyların yüzde 30'unu kaybetmiş durumda.

Öte yandan genel seçimlerde arkasına bir rüzgâr alan TİP'in yerel seçimlerde seçmenini CHP’ye kaybettiği de anlaşılıyor.

CHP'ye 6 milyon oy dışardan geldi

Araştırma verisine göre CHP yerel seçimlerde 6 milyon oyu kendisi dışında partilerden aldı. Böylelikle seçimlerde 17 milyon oy almış oldu.

Rapora göre Cumhur İttifakı’ndan CHP'ye bir transfer daha var. AKP'nin 1,4 milyon oyu son seçimde CHP'ye geçti.

CHP için bir risk var

Rapora göre yerel seçimlerin özgünlüğü hatırlatılarak yurt dışı seçmen ve kırsal bölgelerden gelen oylarla birlikte Cumhur İttifakı’nın yüzde 45-48 bandında olduğu vurgulanıyor.

CHP’nin kendisine gelen oyları koruması için aktif siyasette proje ortaya koyması gerektiğinin altı çiziliyor.

Zira yerel seçimlerde CHP’ye gelen oyların bir “öfke” oyu olduğunu emeklilerin, asgari ücretlilerin net bir politika beklediği uyarısı da ortada duruyor.

Cumhur İttifakı’ndan kopan seçmenlerin profili de bu bilgileri doğuruyor. AKP en çok emeklilerin oyunu kaybetmiş durumda.

Bu durum CHP’nin tabanında sınıfsal bir değişiklik de yaratmış durumda. CHP’ye oy veren yeni seçmen topluluğu ağırlıkla eğitim durumu düşük ve alt gelir gruplarından.

Zafer Partisi seçmeni eğitimli ve kentli

Önemli bir bulgu da Zafer Partisi’ne ilişkin. Verilere göre CHP’ye Zafer Partisi'nden gelenlerin yüzde 40’ı yüksek gelir grubundan. Bu sonuçlara göre Zafer Partisi seçmeni eğitimli ve kentli.

Bir diğer önemli bulgu ise seçmenin CHP'den ziyade adaylara yöneldiği. Oy verenlerin yüzde 66’sı adaylara göre oy verdiğini ifade ediyor.

Peki anket sonuçları nasıl

Reform Enstitüsü’nün araştırmasında kararsızlar dağıtılmadan;

CHP yüzde 30, AKP yüzde 25.6, DEM Parti yüzde 6.2, Yeniden Refah yüzde 4.2 MHP ise yüzde 5.1 oranında oy alıyor.

CHP açısından üstüne düşülmesi gereken konular neler?

Seçmenin büyük çoğunluğu sosyal yardımlar, milli güvenlik, dış politika, ulaşım ve sağlık konusunda, AKP’nin CHP’den daha iyi olduğunu düşünüyor.

Doğal afet ve deprem konusunda seçmen hem CHP'ye hem de AKP'ye güvenmiyor.

CHP artık öfke duyulan bir parti değil

Araştırmanın en önemli bulgularından biri de CHP’nin seçmen nazarında artık öfke duyulan bir parti olmaktan çıktığı.

Verilere göre AKP seçmeninin yüzde 24’ü CHP'ye öfke duyuyor. CHP seçmeninin yüzde 12’si kendi partisine öfkeleniyor. MHP'de ise CHP'ye öfke duyma oranı yüzde 30 civarında.

CHP merkez parti oluyor

CHP, bu sonuçlar ışığında kutuplaştırmayı sonlandıran bir merkez parti yolunda ilerliyor. Seçmenin yüzde 63’ü kendisini CHP'ye uzak hissetmiyor.

Kutuplaşmanın azalması

Araştırma ekibi verilere ilişkin değerlendirmesinde kutuplaşmanın azaldığını düşünüyor.

Araştırmayla yaşanan bu geçişlerle gelen yeni seçmen CHP'ye gidiyor ama güle oynaya değil. CHP'ye oy verenler orada olmaktan memnun değil sonucu ortaya çıkıyor.

Öte yandan Reform Enstitüsü’nün direktörü Mehmet Ali Çalışkan “CHP'nin gelen oyu kalıcılaştırma girişiminde henüz bulunmadığının” altını çiziyor.

Kürtler arasında ikinci parti artık CHP

Ayrıca araştırmanın önemli sonuçlarından biri de CHP’nin Kürtler arasında ikinci parti olması. AKP artık Kürtlerin 2. partisi olma özelliğini kaybetmiş durumda.