Osmanlı’nın devlet yönetimi için yaptırdığı idari binalara kabaca divanhane denilebilir. Osmanlı’nın çöküş devrinde divanhaneler birer saray yavrusuydu. İstanbul’da kent içindeki divanhanelerin bazıları yıkıldı, bazıları da dimdik ayakta… Kasımpaşa’da Haliç kıyısındaki divanhane Osmanlı’nın Bahriye komutanlığıydı, Cumhuriyet döneminde de donanmanın önemli bir komuta merkezi oldu, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı olarak kullanıldı.
Tarihte denizcilerin semti olarak bilinen Kasımpaşa’da, Sultan Abdülaziz dönemine 1869 yılında yapımı tamamlanan Divanhanenin mimarı Sarkis Balyan’dı. Sarkis efendi de Ermeni Balyan ailesinin bir ferdiydi, bu aile İstanbul’da iz bırakan binaların mimarlarını yetiştirmişti.
Haliç’te son 40 yılda yaşanan değişimden buradaki donanma yapıları da nasibini aldı.
Divanhane 2022’de Milli Savunma Bakanlığı’ndan alınarak, Cumhurbaşkanlığı hizmetlerinde kullanılması için Cumhurbaşkanlığı’na tahsis edildi.
Yapılan imar planı değişikliğiyle de alan, 'askeri alan' statüsünden çıkarılarak müze alanına dönüştürüldü.
BİR GECEDE YIKILDI
Divanhaneye hizmet binası olarak yaptırılan karakol, 2021 yılında Büyükşehir Belediyesi’nin tüm itirazlarına rağmen kavşak genişletme çalışması için Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'nün kararı ile başka bir yere tekrar yapılmak üzere bir gecede yıkılıverdi.
Şimdi bu tarihi yapının Cumhurbaşkanlığı çalışma ofisi ve Recep Tayyip Erdoğan Müzesi olması için bir çalışma var.
Tarihçi İlber Ortaylı’ya göre burası müze olmalı?
Ortaylı şöyle diyor; “Divanhanenin tarihçiler tarafından teklif edildiği gibi Deniz Kuvvetleri Müzesi olması uygundur. Çünkü Beşiktaş’taki Deniz Kuvvetleri Müzesi artık fonksiyonunu yerine getiremeyen bir yapı haline dönüşmüştür. Buraya nakli daha doğru olur.”
Ancak özellikle denizcilik tarihi konusuna araştırma yapanlar farklı düşünüyor.
Onlara göre, Beşiktaş’ta Kasımpaşa gibi bir denizci semtiydi, bu nedenle müzenin orada kalması lazım. Ancak hem donanmanın, hem de özel koleksiyoncuların elinde o kadar çok materyal var ki; bir değil üç deniz müzesi kurulur.
Burada şu hatırlatmayı yapalım; ABD'de 210 deniz müzesi, 240 müze gemi, İngiltere'de ise 250 deniz müzesi, 450 müze gemi bulunurken, Türkiye'de ise bu sayı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar az.
Bir zamanların güneş batmayan imparatorluğu olan İngiltere, dünya hakimiyetini denizler üzerinden kurmuştu, şimdi müzelerle geçmişte kalan izleri yeni nesillere aktarıyor.
Kasımpaşa Divanhanesi deniz müzesi ve bir araştırma kütüphanesiyle Türk denizciliğine çok yakışacak diye düşünüyorum.
