Kaya Türkmen

Beethoven senfoni için ne ise, Giuseppe Verdi de İtalyan geleneğindeki opera için oydu. Verdi sahneye çıktığında, birçok insan Rossini'den sonra etkili bir operanın artık mümkün olmadığını düşünüyordu. Ama Verdi, operayı hem dramatik hem de müzikal açıdan bambaşka bir seviyeye taşıdı.

19. yüzyıl İtalyan operasının tartışmasız en önemli bestecisi olan Giuseppe Verdi, yalnızca müzik dünyasını değil, İtalya'nın ulusal kimliğini de derinden etkilemiştir. Eserleri, insani duyguların derinliğiyle politik tutkuyu, dramatik gerilimle lirik güzelliği ustalıkla harmanlar.

İlk yıllar

Giuseppe Verdi, 1813’te İtalya’nın küçük bir köyünde, ikisi de bir handa çalışan ana-babadan dünyaya geldi. Küçük yaşlarda müzikle tanışan Verdi, yerel kilisede org çalarak yeteneğini geliştirmeye başladı. 19 yaşında Milano Konservatuvarı’na başvurdu, ancak kabul edilmedi. “Yaşı geçti” dediler. “Piyano çalmasını bilmiyor” dediler. Bu red kararı genç Verdi’yi yıldırmak bir yana, onu daha da hırslandırdı. Özel dersler aldı, kendini geliştirdi ve kısa sürede Milano’nun kültürel çevrelerinde tanınır hale geldi.

İlk büyük başarısını, 1839’da sahnelenen Oberto adlı operasıyla elde etti. Milano’nun opera mabedi La Scala eseri sahneledi ve Verdi'ye başka operalar sipariş edildi. 27 yaşındaydı. Son operası Falstaff da 1893’te 80 yaşında aynı tiyatroda sahnelenecekti.

Verdi’nin yaşamı sadece başarılarla dolu değildi. Erken yaşta eşini ve iki çocuğunu kaybetmesi, onu derin bir kedere sürükledi ve müziğe olan tutkusunu kısa süreliğine gölgeledi.

Ulusal Kimliğin Sesi

Verdi'nin kariyerindeki dönüm noktalarından biri, 1842 yılında sahnelenen Nabucco operasıdır. "Va, pensiero" olarak bilinen kölelerin korosu, yalnızca müzikal bir zirve değil, aynı zamanda İtalyan halkı için bir özgürlük marşı haline geldi. Bu eser, Verdi’yi yalnızca büyük bir besteci olarak değil, aynı zamanda Risorgimento hareketinin, yani İtalya'nın birleşme sürecinin sembolik sesi yaptı. Verdi’nin adı, dönemin politik sloganlarında bile yer aldı: "Viva Verdi!" sözü, aynı zamanda "Viva Vittorio Emanuele Re D’Italia!" (Yaşasın İtalya Kralı Vittorio Emanuele) anlamına geliyordu.

Ernani, Attila, Macbeth gibi operalarıyla Verdi, yalnızca İtalyan sahnelerinde değil, Avrupa’nın birçok önemli tiyatrosunda da büyük alkış almaya başladı. Eserlerinde halkın sesi olmayı sürdürdü. Özgürlük, adalet ve insanlık onuru gibi temalar, onun dramatik yapıtlarının kalbinde yer aldı.

Olgunluk Dönemi ve Başyapıtlar

Verdi’nin olgunluk dönemi, müzik tarihinde bir altın çağdır. Rigoletto (1851), Il trovatore (1853) ve La traviata (1853) gibi ardı ardına sahnelenen operalar, Verdi’nin ustalığını tüm haşmetiyle ortaya koydu. Bu eserlerde Verdi, insan psikolojisini derinlemesine işlerken aynı zamanda melodik yaratıcılığını da zirveye taşıdı.

Özellikle La traviata, toplumsal normlara karşı çıkan konusu ve dokunaklı müziğiyle zamanının çok ötesinde bir eserdi. Başkahraman Violetta'nın trajik hikâyesi, Verdi’nin insan ruhuna ne denli nüfuz edebildiğinin en güçlü örneklerinden biriydi.

Verdi, yaşlandıkça müzikal anlatımını daha da zenginleştirdi. Don Carlos (1867) ve Aida (1871) gibi büyük prodüksiyonlar, tarihsel olayları epik bir anlatımla sahneye taşıdı.

Mısır Hıdivi İsmail Paşa Kahire’deki yeni opera binasının açılışı için Verdi’den bir eser bestelemesini istedi. Verdi 150 bin Fransız Frangı gibi o dönemde büyük bir ücret talep etti. Hidiv bu parayı hiç tereddüt etmeden ödedi. Uluslararası bir olay olan ilk gösteriye Verdi, deniz yolculuğundan hoşlanmadığı ve şatafatlı etkinlikleri sevmediği için katılmadı. Bunun yerine Milano’da, İtalya prömiyeri için provalara devam etti. Kahire’den gönderilen telgrafta etkinlik için "akıllara durgunluk veren bir başarı" ifadeleri kullanılıyordu.

Requiem: Opera Sahnesinden Kutsal Müziğe

Verdi'nin Messa da Requiem’i (1874), bestecinin opera dışındaki en etkileyici yapıtlarından biridir. Yakın dostu ve İtalya’nın büyük edebiyatçılarından Alessandro Manzoni’nin ölümü üzerine bestelediği bu eser, bir ağıt olmaktan öte, adeta dramatik bir opera gibi kurgulanmıştır. Geleneksel dini müziğin sınırlarını aşan bu yapıt, Verdi’nin melodik dehasını ve insan duygularını derinlemesine işleme yeteneğini kutsal müzik formuna taşır. Dies Irae’deki sarsıcı güçten, Libera me’deki içsel yakarışa kadar her bölüm, insanın ölüm karşısındaki çaresizliği ile umut arayışını çarpıcı bir şekilde dile getirir. Requiem, Verdi'nin operatik anlatım gücünü kutsal bir müzik diline uyarlayarak, onun müzikal ustalığını bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Sessiz Bir Emeklilikten Son Bir Mucize

Verdi, 1870’lerin sonlarına doğru emekliye ayrılmayı düşündü; fakat içindeki yaratıcı ateş sönmemişti. Yaşlılık döneminde bestelediği Otello (1887) ve Falstaff (1893), onun dramatik anlatımının ve orkestral ustalığının doruk noktası olarak kabul edilir. Otello, Shakespeare’in trajedisini müzikal bir başyapıta dönüştürürken, Falstaff Verdi'nin neşeli ve mizahi yanını sergileyen muhteşem bir komedidir.

Son Yılları ve Mirası

Verdi, son yıllarını huzur içinde geçirdi. 1897’de eşinin ölümünden sonra, hayatta kalan son yıllarını Milano'da, emekli müzisyenler için kurduğu “Casa di Riposa per Musicisti” adlı huzur evinde geçirdi. Bu dönemde yaratıcılığını kaybetmedi, 1898’de Quattro pezzi sacri (Dört Kutsal Parça) eserini besteledi. 1901’de ani bir felç sonucu hayatını kaybetti. Cenazesi, bir ulusal yastı ve İtalya'nın dört bir yanından binlerce kişi ona son yolculuğunda eşlik etti.

Giuseppe Verdi, sadece bir besteci değil, aynı zamanda İtalya'nın kültürel ve siyasi kimliğinde de önemli bir figür olmuştur. Müzikal mirası, operanın sınırlarını zorlamış ve günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Müziğinin dramatik yapısı ve insan ruhunu derinlemesine incelemesiyle, operanın en büyük ustalarından biri olarak tarihe geçmiştir.

Dinleme önerisi: Verdi’nin operalarından seçme aryalar:

"La donna è mobile" – Rigoletto Luciano Pavarotti.

"Di quella pira" – Il trovatore Jonas Kaufmann

"Sempre libera" – La traviata Maria Callas

"Va, pensiero"– Nabucco Coro e Orchestra del Teatro alla Scala di Milano (Riccardo Muti yönetiminde)

Ve lütfen, Messa da Requiem Herbert von Karajan – La Scala, 1967 (Decca)