Alaaddin Dinçer

Milli Eğitim Bakanı Sayın Özer, LGS sonuçlarını açıklarken verdiği sayısal değerler ve oranlarda sadece sınav ile öğrenci alan liseleri tercih ve yerleştirme sonuçlarına odaklandı. ”Öğrencilerin %97’sinin istedikleri tercihlere yerleştiğini” açıkladı. Burada ifade edilen “istedikleri tercihlere yerleşti” cümlesi bir gerçeğin mi yoksa “zora dayalı rıza gösterme” gerçeğinin mi bir sonucu orası muğlak. Sayın Bakanın odaklandığı rakamların büyük bir bölümü sınav ile öğrenci alan liseleri içermekte. Sınav ile öğrenci alan liselerin kontenjanları toplamın içinde sadece %15’46’yı oluşturmakta. Geriye kalan %84,54’ün tavan ya da taban puanları, kontenjan toplamları ve boş kalan kontenjanları kamuoyu tarafından bilinmemekte. Sınava girip puan alan, tercih yapmış olmasına rağmen yerleşme olanağı bulamayan veya hiç tercih yapmamış olan öğrencilerin de yerleştikleri liselerin taban ve tavan puan aralıkları iller bazında açıklanmalıdır.

Sınavla öğrenci alan 2 bin 323 lise için ayrılan kontenjan toplamı 192 bin 962 olup, bu kontenjanın okul türlerine göre dağılımı; Anadolu Liseleri 65 bin 866, Fen Liseleri 38 bin 850, Sosyal Bilimler Liseleri 10 bin 380’dır. Anadolu İmam Hatip Liseleri 39 bin 676, Mesleki Teknik Anadolu Liseleri 38 bin 190 olacak şekilde gerçekleşmekte. Geçen yıllarda kontenjanları Fen Liselerinin gerisinde olan AİHL bu yıl yapılan artışların ardından Fen Liselerinin önüne geçirilmekte. Örneğin, 2019’da Fen Liselerine ayrılan kontenjan Anadolu İmam Hatip Liselerine ayrılan kontenjandan 5 bin 940 fazla iken, 2022’de Fen Liselerinin kontenjanı AİHL’nin kontenjanından 820 öğrenci daha az belirlenmekte. 2019’dan bu yana AİHL kontenjanlarında artış oranı %39,49 olurken, Fen Liselerinde artış oranı %12,32’de kalmakta.

Okul Türlerinin Taban ve Tavan Puan Karşılaştırması
Taban puanları sıralamasına göre 81 ilden alınan en düşük ve en yüksek puanlı 166 okul örneklem alınarak gerçekleştirilen inceleme sonuçlarına bakarak yapılan çıkarımlarda; ilk 12’lik ve son 12’lik seti oluşturan okullar ile ayrıca tavan puanı 500 olan 13 okul seti listelenmiştir.

Değerlendirme ve sonuç
· 81 İl bazında örneklem alınan 165 lisenin, en düşük taban puanlı olan 81’nin 2’si ÇPL,25’i AİJL 54’ü Metal’dir. En yüksek taban puanlı olan 85 lisenin 1’i AİHL,3’ü Proje Lisesi,81’i Fen Lisesi’dir.

· 400 ve üzeri taban puanlı liseler genel olarak Fen, Proje ve Anadolu Liseleridir. Taban puanı 400’ün üzerinde olan AİHL sayısı 30,MTAL sayısı 8’dır.400 ve üzerinde taban puanı ile öğrenci alan AİHL Kontenjan sayısı 2 bin 860 oranı %7,21,MTAL’nin kontenjan sayısı 501 oranı %1,31’dır. Başka bir ifade ile anlatacak olursak, AİHL’de 36 bin 816 MTAL ‘de 37 bin 689 toplamda 74 bin 505 öğrenci (%91,48) 400 taban puanın altında kaldığı görülmekte.

· Sınav ile öğrenci alan liselerde; en düşük taban puanlı lise 140,6496 puan ile Bozüyük MTAL olduğu görülmekte. En yüksek taban puanlı liseler 490 ve üzerinde puanla öğrenci alan Ankara, Bursa, Antalya Denizli, İstanbul Atatürk Fen, İzmir (2 Fen Lisesi), Konya, Samsun, Malatya Fen Liseleri ile İstanbul Erkek, Kartal AİHL, Galatasaray, Kabataş Lisesi’dir.

· Sınavla öğrenci alan liselerin taban puan sıralamasının en sonunda yer alan Bozüyük MTAL (140,6496) ile listenin ilk sırasında yer alan İstanbul Erkek Lisesi’nin puanları arasındaki fark 3,5 kat (354,1244) puandır. Bu farklara 5 büyük il bazında bakıldığında; İstanbul 3,2 kat 343,3859 puan, Ankara 3 kat 325.02.65 puan, İzmir 2,9 kat 318,8761puan, Bursa 2,7 kat 305,1341 puan, Adana 2,6 kat (300,8867 puan.

· Ayrıca 81 ilden örneklem alınan liselerin taban puanlarının en düşük taban olarak ortalaması 192,1984 en yüksek taban puan ortalaması 444,5282 çıkmakta aradaki farkın ise 252,3298 puan olduğu görülmekte. Okullar arasındaki puan farklılıkları diğer illere doğru azalarak devam etmekte, okul ve tercih eden öğrenci sayısı azaldıkça puan farklılığı da daralmakta.

Sonuç olarak, yukarıda yer alan bütün veriler ve diğer veriler sınavla öğrenci alan liseler arasındaki farklılaşmaların ve ayrışmaların Everest Tepesi kadar yüksek olduğunu söylüyor. Eşitsizlikler, ikili eğitim, eğitim emekçilerinin sorunları, laik ve kamusal eğitimin aşındırılması, kalabalık sınıflar, niteliksiz yöneticiler ve müfredat, antidemokratik uygulamalar vb. gibi bulgular, eğitimde çoklu organ yetmezliği sorununun sürmekte olduğunu göstermekte.