Fatma Acar Ünlü

Kalkınma planları çok önemlidir bir ülkede iktidarın gelecek ile ilgili vizyonunu ve hedeflerini gösterir. İyi bir plan yapmak ve yapılan planı uygulayarak hedefleri tutturmak bir iktidarın başarı ve ciddiyetini ortaya koyan en önemli göstergedir.

Kalkınma Planı Nedir?

Türkiye, serbest piyasa ekonomisini uygulayan bir ülke olmasına rağmen, devletin bazı ekonomik alanlarda yol göstermesine ve öncülük etmesine ihtiyaç duyuluyor. Aynı zamanda yeni açılan ekonomik alanlara devletin kaynak aktarımı ile bu ekonomileri harekete geçirmesine ihtiyaç duyuluyor. Yol gösterme, öncülük etme ve kaynak ayırma işlevlerinin nasıl ve hangi sektörlerde yerine getirileceğinin tespiti için kalkınma planı hazırlanıyor.

Kalkınma Planı, hükümetin ülkeyi götürmek istediği yönü belirten bir “niyet beyanı” olarak tanımlanabilir.

Kalkınma planlarını ve yıllık programları Devlet Planlama Teşkilatı hazırlardı. Devlet Planlama Teşkilatı 50 yıl sonra kapatıldı.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan 5 yıllık kalkınma planlarının 11.’si, 8 Temmuz 2019’da TBMM’ye sunuldu. Küresel gelişmeler ve eğilimlerle birlikte plan öncesi dönemde Türkiye’deki ekonomik ve sosyal gelişmeleri de içeren kalkınma planlarında, ülke yönetiminin temel amaç ve ilkeleri, gelecekteki hedefleri ve politikaları da yer alıyor. Plan 2023 yılına kadar ekonomik ve sosyal büyümeyi, kalkınmayı ve gelişmeyi yönlendirecek temel belge olarak yürürlüğe girdi.

2013’da yayınlanan 10. Kalkınma Planı’nda açıklanan 2023 hedeflerini incelediğimizde;

• GSYH’nin 2023 yılında 2 Trilyon dolara çıkması hedeflenirken,
• kişi başına düşen milli gelirin de 2023’te 25.000 $’a yükseltilmesini hedeflemişti.
•  

2019’da sunulan 11. Kalkınma Planı’nda ise 2023 hedefleri incelendiğinde ise;

• GSYH hedefi 1,08 Trilyon $ iken,
• kişi başına düşen milli gelir hedefi ise 12.244 $ olarak revize edilmiştir.
• TÜİK tarafından 784 Milyar $ olarak açıklanan 2018 yılı GSYH’si,
• 2019 yılında 754 milyar $ olarak açıklanmıştır.
• 2020 üçüncü çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 197 milyar 377 milyon olarak gerçekleşmiştir.

Şu günlerde Türkiye’nin en önemli makroekonomik sorunlarından biri olan işsizlikte ise Temmuz’da açıklanan 2023 hedefleri oldukça ciddi farklılık gösteriyor.

• 10. Kalkınma Planı’nda %5’lik işsizlik oranı hedefleyen iktidar,
• 11. Kalkınma planında ise bu hedefini neredeyse 2 katına çıkartarak %9,9 yapmış durumda.
• Aralık 2018’de %12,7 ile 2018 hedefi olan %7,2’den de oldukça fazla gerçekleşti.
• 2019 da %13,7,
• Ekim 2020 İşsizlik oranı %12,7  olarak  seviyesinde gerçekleşti.

Makroekonomik göstergelerden bir diğeri olan enflasyonda da

• 10. Kalkınma Planı’nda 2023 yılı için enflasyonun tek hanelere düşürülmesi hedeflenmişti.
• 11. Kalkınma Planı’nda ise iktidar, enflasyon oranını %5’e kadar kademe kademe indirmeyi hedeflemiş durumda.
• Son olarak 10. Kalkınma Planı’ndaki %4,5’lik 2018 hedefi de amaçlanandan çok uzakta, %20,3 olarak gerçekleşti.
• 2019 enflasyon oranı %11,84,
• 2020 Yıllık enflasyon tüketici fiyatlarında yüzde 14,60, yurt içi üretici fiyatlarında yüzde 25,15 olarak gerçekleşti.

10. KALKINMA PLANI (2014 – 2018)

11. KALKINMA PLANI (2019-2023) 

Kaynak: 2018 yılı verisi TÜİK’e aittir. 2023 yılı verisi On Birinci Kalkınma Planı tahminidir. 

Bu tablolara bakınca 10. Kalkınma planındaki hedeflere 2018’de ulaşılamadığı, hatta ne ulaşması yanına bile yaklaşılamadığı açıkça görülmektedir. Görünen bu tablo hem plan yapmakta ve hem de planı uygulamakta çok ciddi bir başarısızlığa uğradığını göstermektedir.

İncelendiğinde 11. Kalkınma planındaki 2023 hedeflerinin 10. kalkınma planındaki hedeflerin nerede ise yarısına çekildiği görülmektedir. İçinde bulunduğumuz ciddi ekonomik kriz de dikkate alınırsa 2018 gerçekleşmelerinin 2023’de korunması dahi güç görünmektedir.

Kalkınma Planının Uygulanabilmesi İçin Neler Gereklidir?

Kalkınma planında devletin teşviklerle bazı sektörleri destekleyeceği ifadeleri yer alıyor. Bu teşviklerin hangi koşullarda verileceği ise tamamıyla açıklanmış görünmüyor. Bununla birlikte sanayide Ar-ge departmanlarına ayrılacak payın artırılması konusunda nasıl hareket edileceği de tam olarak ortaya konmuş görünmüyor. Bu iki hususun daha net ortaya konması gerekiyor.

Türkiye’de noksanlığı en çok hissedilen konuların başında gelen “hukukun üstünlüğü” ilkesi kalkınma alanında da hayati önemini koruyor. Yabancı yatırımın Türkiye’ye gelmesi için en büyük “teşvik” bu ilkenin yeniden ve ivedi olarak hayata döndürülmesi.

Türkiye’de yerel ve uluslararası siyasette sürdürülen politikanın öngörülebilirliği tartışmalı konulardan biri. Böylesine değişken bir politika sahnesinin varlığı, kalkınma planının uygulanmasını olumsuz etkileyebilecek unsurlardan biri olarak değerlendirilebilir.

Nasıl Bir Plan?

Ülkenin geleceğine yön verecek bu belgeler, ülkemizin ilgili birikimli kurum ve kadroları tarafından, stratejik  planları, mevzuat hazırlıkları, yol haritaları, eylem planları vb. belgeler; demokratik, katılımcı ve şeffaf bir anlayışla geliştirilmeli ve bu çalışmalara ilgili kamu kurumlarının ve yerel yönetimlerin yanı sıra; üniversiteler, bilimsel araştırma kurumları, meslek odaları, uzmanlık dernekleri, sendikalar ve tüketici örgütlerinin, etkin ve işlevsel katılım ve katkıları sağlanmalıdır.