Çocuk ve gençlerin gelecek yaşamlarında haziran ve temmuz ayları önemli yer tutmakta. Ortaokullar için LGS süreci tercih sonuçlarının açıklanmasıyla büyük oranda tamamlanırken, liseler için YKS, üniversite mezunları için KPSS süreci devam ediyor. Öğrencilerin eğitim yaşamları boyunca bir üst sınıfa geçmek için çeşitli derslerden girdikleri sınavlar ile üst eğitim kurumlarına geçmek üzere girdikleri sınavlar çok basamaklı merdivene benzemekte. LGS, üst eğitim kurumlarına geçmek için girilen sınavların ilk aşamasını oluşturmakta. LGS tercih sonuçlarının okul bazlı oranları aynı zamanda eğitimde yaşanmakta olan eşitsizliklerin de göstergesi. Bu kadar yüksek oranda adayın neden, niçin başvuru yapmadığını ya da tercihte bulunmadığını soran, sorgulayan ve araştıran bir yetkili makamın olduğunu hiç sanmıyorum. Onlar için önemli olan sınavla öğrenci alan okullara ayrılan 202 bin kontenjanın dolması. Nitekim tercih sonuçlarına bakıldığında ayrılan kontenjanların yaklaşık 5 bin 219’u dolmamış durumda.
Eşitsizliklerin Göstergesi Sınavlar
2024’te LGS’ye 1 milyon 291 bin öğrencinin başvuru yapma hakkı olmasına rağmen 1 milyon 38 bin 165 aday başvuru yaptı. Bakanlık, 28 Haziran - 17 Temmuz 2024 tarihleri arasında 1 milyon 13 bin 239 öğrencinin, merkezi sınavla öğrenci alan okullar ile yerel yerleştirme sistemiyle öğrenci alan okullara tercihte bulunduğunu açıkladı. Böylece adayların yüzde 21,53’ü sayı olarak 278 bin aday tercih yapmadı. Tercihlere göre yapılan ilk yerleştirmede öğrencilerin yüzde 96.21'i tercihlerine yerleşti. Sınavla öğrenci alan okullar için açılan 202 bin 348 kontenjanın 197 bin 129'u öğrenciler tarafından tercih edildi ve yerleştirme oranı yüzde 97,42 oldu.
İlk yerleştirme döneminde fen liselerindeki 39 bin 720 ve sosyal bilimler liselerindeki 9 bin 480 kontenjanın tamamı doldu. Anadolu liselerinde bulunan 67 bin 390 kontenjana 67 bin 167 öğrenci yerleşti ve Anadolu liselerinin kontenjan doluluk oranı yüzde 99,66 oldu. Anadolu imam hatip liselerinde bulunan 43 bin 268 kontenjana 41 bin 135 öğrenci yerleşti ve bu okul türünün kontenjanlarındaki doluluk oranı yüzde 95,07 oldu. Mesleki ve teknik Anadolu liselerinde bulunan 42 bin 490 kontenjana 39 bin 627 öğrencinin yerleşmesiyle doluluk oranı yüzde 93,26 olarak gerçekleşti.
Merkezi ve yerel yerleştirmede tercih sırasına göre yerleşme durumu ise şöyle gerçekleşti:
Merkezî yerleştirme tercihinde bulunan öğrencilerin yüzde 72.64'ü ilk üç tercihinden birine yerleşti. Yerel yerleştirme tercihinde bulunan öğrencilerin yarısından fazlası ilk tercihine yerleşirken öğrencilerin yüzde 95,77'si ise ilk üç tercihinden birine yerleşti.
Bütüncül bir yaklaşımla ele alındığında çocukların ilkokul ve ortaokul yaşamları 202 bin kişilik kontenjana girebilmek için geçmekte. LGS’de yeterli puanı alarak söz konusu kontenjana girebilmek ebeveynler yönünden çok büyük harcama yapmayı gerektirmekte, dolayısıyla bu hazırlık harcamalarını karşılamakta karşımıza olayın ekonomik boyutu çıkmakta. LGS’ye başvuru yapmamak veya başvuru yapıp girmemek, girip puan alsa bile kontenjanlar için tercih yapmamak söz konusu. Ör. Geçen yıl tercih hakkı olmasına rağmen 1 milyon aday YKS’de, LGS’de ise 25 bin aday tercihte bulunmadı. Muhtemelen bu çocuklar ya açık ortaokula ya da özel öğretim kurumlarına gidecekler.
Sonuç olarak, sınav odaklı sistem başarısızlık, kopuş ve kaçış üretmeye devam etmekte. Eğitimi yönetenler, ideolojik kazanımlar ve çıktılar elde etmeyi dayatmak ve zorlamak yerine, asıl olarak bu sorunlara odaklanmalı.
