Oya Özarslan

2021 yılı Dünya Yolsuzluk Algı Endeksi açıklandı! Türkiye’nin notu 100 üzerinden 38’e inmiş durumda. Endeks’te değerlendirilen 180 ülke arasında ise Türkiye, 96. sırada yer alıyor. Bu sonucu kısaca yorumlamak gerekirse, doğrusu hiç bu kadar sonlara düşmemiştik denebilir! Ve “Türkiye nereye doğru gidiyor” diye sormanın tam zamanı.

Transparency International tarafından dünyanın 180 ülkesindeki devletleri, kamu sektöründeki yolsuzluk algısı açısından değerlendiren Yolsuzluk Algı Endeksi 2021 sonuçları her yıl olduğu gibi ocak ayında açıklandı.

10 ÜLKE GERİYE GİTTİK
Ülkemiz, Endeks’te geçen yıla göre 2 puan daha düşmüş durumda. Bir puanı aşan her değişimin önemli bir bulguya işaret ettiği Endeks verilerine göre, son bir yıl içinde meydana gelen 2 puanlık değişim elbette önemli. Bu 2 puan düşüşle Türkiye, ülke sıralamasında bir yılda 10 ülke birden geriye gitmiş ve 96. sıraya düşmüş oldu. Türkiye’de bu konuyu yakında takip eden bir kamuoyu için çok da sürpriz olmayan bir sonuca, biraz daha geniş perspektiften diğer ülkeler ve geçtiğimiz yıllardaki sonuçlar üzerinden bakalım.

EN BÜYÜK DÜŞÜŞ KAYDEDEN ÜLKELERDEN BİRİYİZ
Öncelikle yıllarla karşılaştırdığımızda Türkiye’nin geçtiğimiz 10 yıl içindeki performansı çok dikkat çekici. Son yıllarda sürekli düşüş eğilimi gösteren ülkemizin 2013 yılındaki notu 50 iken şimdi 38’e düşerek 12 puanlık büyük bir düşüş göstermiş, ülke sıralamasında da 43 ülkenin daha gerisine düşmüştür. Zaten Transparency International değerlendirmesine göre, Türkiye son 9 yılda en büyük düşüş kaydeden ülkelerden biri. Dikkate değer büyük düşüş yaşayan diğer ülkeler arasında savaşın getirdiği yıkımla uğraşan Suriye, son yıllarda hızlıca otoriter rejim özellikleri göstermeye başlayan Macaristan, altın vize gibi uygulamalarıyla kara para aklama konusunda problemleri bulunan Güney Kıbrıs ve finansal sistemin çöktüğü belirtilen Lübnan var.

Öte yandan Türkiye, Endeks’in ilk açıklanmaya başladığı 1996 yılından bu yana tam 22 yıldır değerlendirmeye alınan bir ülke. Türkiye’nin, 180 ülke arasından 96. sıraya düştüğü sonucuna bakmak gerekirse krizler, darbeler gibi önemli çalkantılar geçirmesine rağmen Endeks’teki sıralamasının hiç bu kadar gerilere düşmediğini rahatlıkla söylemek mümkün.

KAZAKİSTAN’IN HEMEN ÜZERİNDEKİ TÜRKİYE
Bu sene Türkiye, Endeks’te 37 puan alan Kazakistan’ın hemen üzerinde yer alıyor. Hatırlayalım Kazakistan, zengin doğal kaynaklarına rağmen halkının yoksulluk içinde yaşadığı, asgari ücretin 97 dolar olduğu, halkının yüzde 30’una yakının hala temiz içme suyuna sahip olamadığı bir ülke. Yönetici elit aile ve oligarkların doğal kaynakların ve ülke milli servetinin yönetimine sahip olduğu, derin yolsuzluğun yaygın ve sistematik olarak yaşandığı ülkedeki korkunç eşitsizlik ve gelir dağılımındaki uçurum, sosyal patlamalara neden olmuştu. Kazakistan’ın Endeks’te hep 20-30’lar gibi notlar aldığı, Azerbeycan, Kırgızistan, Türkmenistan, Tacikistan gibi diğer Orta Asya ülkelerinin 10-30 arası düşük bantlarda kaldığını dikkate alırsak, “Türkiye nereye doğru gidiyor” diye sormak gerek.

MANZARA DAHA DA VAHİMLEŞİYOR
Endeks’te Türkiye’den nispeten de olsa daha iyi notu bulunan Kosova, Sırbistan, Kolombiya, Etiyopya gibi bazı ülkelerin mafya, çeteler, uyuşturucu ticareti, yolsuzluk, yoksulluk ve açlığın iç içe geçtiği yerlerden olduğunu düşününce bu manzara aslında daha vahimleşiyor.

Aslında geçtiğimiz sene Türkiye’nin bağlı bulunduğu uluslararası kuruluşlar düzeyinde de yolsuzluk göstergeleri açısından çok kritik gelişmeler yaşadı. Örneğin; FATF Mali eylem gücü, Türkiye’yi gri listeye aldı. Açık açık yeterince soruşturma yapılmadığını, yeteri kadar kara para aklamayı önleme için uğraşılmadığını ifade etti. Özellikle resmi bir kurum tarafından bu şekilde nitelendirilmek ve kara para aklayan ülkelerin bulunduğu bu listeye girmek çok düşündürücü bir gösterge. OECD’nin ülkemize ilişkin son raporunda yer alan uyarıları da benzer şekilde.

GİDİŞ, OTORİTER LİGE DOĞRU
Türkiye’nin yolsuzlukta geldiği seviye, dünya tarafından da açıkça görülebilir halde artık. Peki Türkiye nereye doğru gidiyor? Temel hak ve özgürlüklerin esamesinin okunmadığı, ülke kaynaklarının bir avuç yönetici ve çevresinde toplandığı ve onlar üzerinden dağıtıldığı, yoksulluk ve yolsuzluğa batmış otoriter rejimlerin bulunduğu bir lige doğru ve hızla.