Faruk Bildirici

Irak’ın kuzeyindeki “Pençe Kilit Operasyonu”nda iki günde 7 asker yaşamını yitirdi ama medyada sıradan bir gelişme gibi küçük haberlerle geçiştirildi.

Her zaman olduğu gibi şehit haberlerinin hemen ertesinde de “intikamlarının alındığı” ve “şehitliğin yüceliği” haberleri kapladı medyayı. 28 Kasım’da Akşam: “Şehidin ağlatan vasiyeti / 13 terörist imha edildi”, Sabah: “Görev aşkıyla şehadete yürüdü”, Sözcü: “Şehidin ağlatan vasiyeti / Çok ağır hesabı soruluyor”, Milliyet: “Karada ilk hedef Fırat’ın batısı”, Türkiye: “Şehitleri kalbimize gömdük / Hesap zamanı” ve Yeni Şafak “Sonuna kadar gideceğiz”.

Sadece Karar gazetesi, “48 saatte 7 şehit acısı”, Cumhuriyet, “Taciz atışı can yaktı / Uzmanlar: Toplam 29 askerimiz şehit düştü, önlemler artsın” ve Milliyet “Akar komutanlarla acil toplantı yaptı” başlıklarıyla ölen askerlerin sayısının çok arttığını yansıttı okurlarına.

Aynı gün bir askerin daha ölüm haberi geldi. İnternet siteleri yine manşetlere çıkarmadığı gibi, gazeteler de ilk sayfalarda kısa bantlarla ya da iç sayfalarda duyurdular gencecik insanların yitip gittiğini. İktidar medyası, yeni şehit haberlerini birbirinden bağımsız, sayıları toplamadan vermeyi tercih etti genellikle.

30 Kasım günü bir tek Karar gazetesinde bu kaygı verici artışı yansıtan başlık gördüm: “Üç günde 8 şehit acısı.” O gün bir asker daha eklendi şehitler listesine. Beş gün içindeki kayıp asker sayısı 9’a yükseldi.

Buna rağmen medyada, FOX TV’de Selçuk Tepeli’nin ifade ettiği gibi “rutine dönmüş” cenaze töreni haberleri yayımlanmaya devam etti. Her zamanki gibi “Kahraman şehitleri kalbimize gömdük”, “Şehitler dualarla uğurlandı” ve “Şehitlere veda” başlıkları kullanıldı haberlerde.

Milli Savunma Bakanlığı’nın sitesine göre bu yıl içerisinde şehit düşen askerlerin sayısı 97’yi buldu. Bildiğim kadarıyla bu sayı son yılların en yüksek asker kaybı. Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay’ın, bu sayıyı düşük gösterme ya da üzerini örtme çabası içinde olduğu da aşikâr. Ama bu çabaya insan yaşamına değer vermesi gereken medyanın katılmaması beklenir.

Medya bırakın asker kaybındaki artışı sorgulamayı, bu haberlerde Milli Savunma Bakanlığı’nın dilini bile aynen benimsiyor. Bilindiği gibi terör haberlerinde eskiden “ölü ele geçirildi” tanımının yerini şimdilerde “etkisiz hale getirildi” almıştı.

Şimdi şehit haberlerinde “Teröristlerin taciz atışı sonucu şehit oldu” açıklamasını sık duyar olduk. Halbuki bir atış sonucunda askerler yaşamını yitirmişse, o artık rastgele “taciz atışı” değil, düpedüz hedef gözetilerek yapılmış bir saldırıdır. Buna rağmen “taciz atışı”ndan bahsetmek, Türkçeyi çarpıtmak pahasına ölümleri önemsizleştirmeye çalışmak anlamına gelir.

Gazeteciden sunucu olmamalı

  Özlem Gürses, CHP ve Deva Partisi’nin toplantılarında sunuculuk yaptığında da eleştirmiştim. O günlerde Halk TV’nin ekran yüzlerindendi ve haber programları yönetiyordu; hafta sonlarında ana haber programını sunuyordu. 

Şimdi benzer bir yanlışı Duygu Demirdağ tekrarladı. “Altılı masa”nın yeni Anayasa değişikliği önerisi ile CHP’nin de vizyon belgesini açıkladığı iki toplantının sunuculuğunu yaptı.

Partilerin Anayasa çalışmasını anlatırken kendini de kattı işin içine. “Ben Duygu Demirdağ, bugün bu salonda bu tanıklığın bir parçası olmaktan büyük heyecan ve mutluluk duyuyorum” diye başladığı sunumunda “Şimdi demokrasi zamanı diyerek çıktık yola” dedi. Program boyunca ve en sonundaki “Anayasa önerisi kitapçığımızı çıkışta sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duyacağız” sözleriyle o partilerin üyesiymiş gibi konuştu.

Fakat bir yandan da gazeteci olduğunu vurgulama gereği duydu. “Bugün bu salonda sizlerle birlikte olmaktan bir kadın, bir gazeteci, bir yurttaş olarak anayasayı konuşabilmekten büyük heyecan duyuyorum. Ben her akşam izleyicilere o günün getirdiğini anlatıyorum” diye konuştu.

CHP’nin “İkinciYüzyıla Çağrı” başlıklı vizyon belgesini açıkladığı toplantıyı sunarken de parti sözcüsü gibi davrandı; CHP ile özdeşleşti.

Duygu Demirdağ, dijital mecralarda içerik üreten Gain Medya’da haber programları yapıyor. Ama şimdi çıkar çatışması doğdu. Altı partinin ortak programında sunuculuk yaparak “Anayasa önerisi kitapçığımız” diye konuştuktan ve CHP’nin vizyon belgesinin tanıtımını yaptıktan sonra çıkıp haber yayınında bu programları nesnel biçimde değerlendirmesi mümkün olmaktan çıktı.

Bu iki toplantıda sunuculuk yaparak, orada duyurulmasına katkıda bulunduğu siyasi çalışmaları eleştirme hakkından feragat ettiği gibi, izleyenlerin kendisini bir gazeteci değil o partilerin bir üyesi ve o siyasi faaliyetlerin parçası olarak algılamasına da neden oldu.

Tabii Duygu Demirdağ’ın aynı zamanda bazı “konuşmacı ajansları”na kayıtlı konuşmacı olduğunu da belirtmeliyim. Anlaşılan gazeteciliğin yanı sıra böyle bir faaliyeti de profesyonel olarak sürdürüyor.

Halbuki gazetecilik ve sunuculuk ayrı meslekler. Siyasi partiler, profesyonel sunucular yerine gazetecilere sunuculuk yaptırarak haberciliğin getirdiği güvenilirlikten yararlanmak isteyebilirler ama bu uygulama gazeteciye ve gazetecilik mesleğine zarar veriyor.

Kadın cinayeti ve intihar

Kadınları öldürüp sonra da intihar eden erkeklerle ilgili haberler, son zamanlarda daha çok dikkatimi çeker oldu. Bu vakaların sayısı artmış da olabilir ama doğrusu bunu netleştirecek bir sayısal veri yok elimde. 

Her şekilde bu haberleri yayımlarken dikkat etmek gerek. Çünkü bu olaylar bir yanıyla kadın cinayeti, öbür yanıyla intihar. Daha önce defalarca yazdığım gibi kadın cinayeti haberlerinde cinayeti gerekçelendirmemek, meşrulaştırıcı ifade kullanmamak şart. İntihar haberlerinde de bulaşıcı olma özelliğini göz önünde tutarak, istisnai durumlar dışında intiharları yayımlamamak ve özellikle de intiharın yöntemine haberde yer vermemek zorunlu. 
 
En son örnek olan, Bolu’da Umutcan İlter (25) adlı erkeğin, sokakta tartıştığı kız arkadaşı Selcan Dönmezer’i (24) tabanca ile vurarak öldürüp ardından intihar etmesiyle ilgili haberlerde medyanın bu ilkelere tümüyle uyduğunu söyleyemem. Korkusuz, “Yok yere öldüler: İki gencin feci sonu” diye cinayeti romantize ederken, Milliyet, Posta ve Sözcü, “Sevgilisini vurup intihar etti” diye intiharı da öne çıkarmıştı. 

Akşam “Cani sevgiliden silahlı dehşet”, Hürriyet ise “Sokak ortasında kız arkadaşını öldürdü: Sevgili dehşeti” başlığıyla diğer gazetelerden ayrılıyordu. İntiharı geri plana iterken, kadın cinayetini kınayan dil kullanan bu iki gazete doğru yaklaşım sergilemişlerdi. 

Tek cümleyle

• Fotoğrafı yayımlanmış ve tutuklanmış olmasına rağmen Göztepe-Altay maçında kalecinin başına vuran Mehmet Nihat Aydın’ın açık adına haberlerde yer verilmemesi dikkat çekiciydi.
• Milat gazetesi, Çin’in Urumçi kentinde bir binadaki yangında yaşamını yitirenlerin sayısını “30 kişi şehit oldu” diye yazdı ama bütün medya ölenlerin sayısını 10 olarak duyuruyordu.
• Sabah yazarı Mahmut Övür, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İstanbul’daki stadyum toplantısını takip eden Nagehan Alçı’yı da “muhalefet yanlısı” dediği gazeteciler arasında saydı.
• İktidar medyasının “3 milyon doktor randevusu boş geçti” haberlerinde Sağlık Bakanlığı’nın randevu alıp da gitmeyenlerle ilgili bu soruna yönelik ne önlem aldığı hakkında bilgi yoktu.
• Darphane’nin “madeni 1 TL’nin maliyetinin 3 TL olduğu”nu yalanlayan açıklamasını yayımlayan medya kuruluşlarından sadece Evrensel, Gazete Pencere, Independent Türkçe ve Karar’ın haberlerinde, 1 liranın üretim maliyeti bilgisinin belirtilmediğine dikkat çekildi.
• Milliyet’te “Fotoğraf makinesi gibi cep telefonu” başlığı altındaki örtülü reklam sayfası, en alttaki küçücük, “Advertorial” ibaresi dışında haber sayfası gibi düzenlenmişti.
• Gaziantep’te 4 yaşındaki çocuğuna işkence ettiği ve aç bıraktığı iddiasıyla tutuklanan annenin “yüzde 50 zihinsel engelli olduğu” bilgisi Sabah’ın haberinde yoktu.
• Anadolu Ajansı’nın, “DHKP/C’nin Türkiye sorumlusu Gülten Matur’un MİT ve Emniyet’in ortak operasyonuyla yakalandığı” haberinde bu kişinin 2017’de de tutuklandığı ama sonra delil yetersizliğinden serbest kaldığı bilgisi eksikti.
• Yeni Şafak, gazetenin şehir baskısında yayımlanan “Darbeci Cumhurbaşkanı Erdoğan” hatası nedeniyle web sayfasında ve basılı nüshada özür diledi.
• DHA, KRT, BirGün, Kısa Dalga, Milli Gazete, “Şanlıurfa’da bir üniversiteye ait araçta 74 kilo uyuşturucu bulunması” haberinde üniversitenin adını yazmadı ama daha sonra açıklama yapan Koç Üniversitesi olayı doğruladı; şoförün işine son verildiğini duyurdu.
• AHaber, Aydınlık, Takvim, TV100, Türkgün siteleri, iddianamenin kabulüyle ilgili haberde, öldürülen Necip Hablemitoğlu’nun yerde yatarken çekilmiş fotoğrafını bir kez daha kullanarak ailenin acısını tazeledi.
• Korkusuz, Sabah ve Sözcü, İstanbul Beylikdüzü’nde iki sevgilinin intiharını üstelik de yöntemini ayrıntılı biçimde aktararak haber yaptı.
• DHA, Hürriyet, NTV, TGRT ve Yeniçağ, Bartın’da 40 kişinin yaralandığı kazada otobüs firmasının adını gizledi.

ELEŞTİRİ, ŞİKAYET VE ÖNERİLERİNİZ İÇİN: [email protected]