Fatma Acar Ünlü

Milyonlarca kişinin beklediği asgari ücretin ne kadar olacağı açıklandı fakat asgari ücret tartışma konusu olmaya devam ediyor.

2022 yılı asgari ücreti belirlenirken, asgari ücrete kadar olan kazançların vergi dışı bırakılmasına karar verildi.
Bu kararla birlikte net asgari ücret %50,5 oranında artarak 2 bin 825,90 TL’den 4 bin 253.40 TL’ye çıkarıldı.
Öncelikle konuya temel kavramları netleştirerek başlamak istiyorum.

Ücret Nedir?
İşletmelerin kâr ve zararına bağlı olmayan, işveren tarafından emek sahibine üretilen malın satışı beklenmeden ödenen, miktarı önceden belirlenmiş bir gelir. Üretime emeği ile katılanların üretimden aldıkları paydır.
Ekonomik açıdan; “emeğin fiyatı”
İş hukuku açısından; emeğin bedensel ve düşünsel faaliyetlerinin karşılığı
Anayasa’nın 55’inci maddesinde yer alan tanımlamaya göre “ücret, emeğin karşılığıdır.”

Asgari Ücret Nedir?
“İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir’’ diye tanımlanmaktadır.
Bağımlı statüler altında çalışanların, yaşamlarını insan onuruna yaraşır şekilde sürdürebilmelerinde yeterli olabilecek biçimde kamu otoritesi tarafından belirlenen ve hukuki düzenlemeler ile ülke genelinde yürürlüğe konulan en az ücret düzeyi şeklinde de tanımlanmaktadır.

Asgari Ücret tespitinde başlıca amaç nedir?
Sosyaldir, yani adil bir gelir dağılımı hedeflenir. Ancak bu Türkiye için şu ana kadar gerçekleşmemiştir.
Aynı iş için ödenen ücretleri birbirine olabildiğince yaklaştırmak ve ücretler genel düzeyinin bütün itibarıyla yükselmesi için gereklidir.
Başlıca amaçlardan biri de uygun asgari yaşam düzeyi sağlamaktır.
Düşük ücretleri çalışanın geçimini sağlayacak bir düzeye yükseltmektir. Ani ücret düşmelerine karşı çalışanları korumak, “Eşit işe eşit ücret ilkesi”ni uygulamak ve işverenler arasında haksız rekabeti önlemektir.

Asgari Ücret Nasıl Belirlenir?
Ulusal düzeyde, çalışma yaşamı ile ilgili tarafların eşit koşullar altında temsil edildikleri, bağımsız kurul veya komisyonlar aracılığı ile saptanır ve yürürlüğe konur Asgari ücretin belirlenmesi; toplu iş sözleşmeleri yoluyla serbestçe veya devletin müdahalesi yoluyla gerçekleşebilir.
Asgari ücret, yasa gereği işçi, işveren ve devlet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmektedir. Bu komisyonda, en fazla üyeye sahip konfederasyon olduğu için işçi tarafını Türk-İş temsil ederken, TİSK işveren tarafı adına masada bulunmaktadır.

Asgari Geçim İndirimi nedir?
Asgari ücretteki vergilerin kalkmasıyla birlikte AGİ'nin (Asgari Geçim İndirimi) yeni hali 2022 yılı için özellikle merak konusu oldu.

“Asgari Geçim İndirimi” kısaca
AGİ, 2008’den beri uygulanmaktadır.
Çalışanın ücretinden kesilecek gelir vergisinden, kendisi, eşi ve çocukları için her yıl belirlenen tutarlarda indirim yapılması esasına dayanmaktadır.
AGİ uygulaması sayesinde ücretten kesilen vergi azaldığı için çalışanın net ücretinde, asgari geçim indirimi kadar artış kaydedilmektedir.
Asgari geçim indiriminin en yüksek tutarı, asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi kadar olabiliyor. 2021 yılında bu tutar, üç çocuğu olup eşi çalışmayan ücretli için 456 lira civarında.

2022 yılı için Asgari Ücrette AGİ Kalktı Mı?
Asgari ücretle çalışanlar kazançlarının vergi dışı kalmasından dolayı Asgari Geçim İndirimi (AGİ) alamayacak.
Asgari ücrete yapılan zam üzerinden hesaplanan AGİ rakamları maaşlara yansımayacak çünkü gelir vergisi kalktığı için asgari ücretlilere ödenen AGİ yardımı da ortadan kalkmış bulunmaktadır. Dolayısıyla, Asgari ücretli çalışanların, evli veya çocuklu olup olmaksızın artık AGİ'den yararlanamayacağını da söylemek yanlış olmaz.
Ancak vergi dışı tutarın üstünde kalan maaşa göre AGİ hesaplanması söz konusu olmaya devam etmektedir.
Bu konuda da net bir rakam ortaya çıkarabilmek için tüm çalışanların yeni yıl zamlarının belli olması gerektiği kaydedilerek,
Meclis'e gelmesi beklenen düzenlemeyle durumun netleşmesi beklenmektedir.

Asgari Ücretin İşsizlik Maaşına Etkisi Nasıl Olacak?
İşten çıkarılan vatandaşlara verilen işsizlik ödeneğinin alt ve üst sınırları da asgari ücrete göre belirlenmektedir.
Dolayısıyla, İşsizlik maaşında da asgari ücretle birlikte yükseliş yaşanacaktır.
Çalışanın ortalama brüt kazancının %40’ı kadar işsizlik maaşı ödeniyor.
En fazla işsizlik ödeneği ise aylık brüt asgari ücretin %80’ini geçemiyor.

EN DÜŞÜK İŞSİZLİK MAAŞI 2 BİN 137 LİRAYA ÇIKACAK
Buna göre 2021'de işsizlik maaşı en düşük 1.420,14 liraya, orta kademede 1.688,91 liraya, en yüksek de 2 bin 840,28 liraya çıkmıştı.
2022 yılında ise en düşük işsizlik maaşı 2137 lira, orta kademe işsizlik maaşı 2541 lira ve en yüksek işsizlik maaşı da 4272 lira oldu.