Fatma Acar Ünlü

Çağlar boyunca öncelikle kadınların, halkların ve devletlerin zenginliğini, geleceğini belirleyen maden olan ve son günlerde hızlı bir yükseliş trendine giren altının ülkemiz ekonomisindeki yeri ve önemi oldukça büyüktür.

Altın Rezervi Bulundurmak Neden Önemlidir?
Merkez bankasında veya devlet hazinesinde kur istikrarı için külçe ya da madeni para olarak saklanan altına Altın Rezervi denir. Merkez Bankalarının altın rezervi bulundurmasının nedenleri arasında; altının stratejik bir rezerv tutma aracı olması, istenildiği zaman paraya çevrilebilme özelliği bulunması ülkenin zor zamanlarda ödeme gücüne sahip olduğunu sergilemede önemli bir rol oynamasıdır. 

Altının Fonksiyonuna Göre Ödemeler Bilançosunda Kaydedilişi nasıldır?
Altın geleneksel rezerv araçlardan biridir. Günümüzde birçok ülke hala dış rezervlerinin büyük bölümünü altın cinsinden tutmaktadır.  Altın bir rezerv aracı olmasının yanı sıra aynı zamanda sanayi hammaddesidir ve bu yönüyle de ticareti mevcuttur. Bu iki fonksiyonundan dolayı altının ödemeler bilançosuna kayıt edilmesinde de özel bir durum ortaya çıkmaktadır; IMF ve birçok ülke tarafından yapılan uygulamada; Sanayide kullanmak amacı ile yapılan Altın ithalatı ve ihracatı, mal ticareti kapsamında ödemeler bilançosunun Cari İşlemler Hesabı içinde yer almaktadır. Altın, dış borç ödeme amacı ile mevcut ise ödemeler bilançosunun, Resmi Rezervler içinde ise Altın Rezervi hesabında gösterilmektedir.
Günümüzde Altın Ticareti; sanayi amaçlı kullanılanlar hariç taşıma yolu ile aktarılmamakta; yüksek güvenilirliğe sahip bazı merkezlerde muhafaza edilmektedir.
( Londra, Bern ve dünyanın altın saklama merkezi Fort Knox / ABD ) Muhafaza edilmesi karşılığı olarak belirli bir ücret talep edilmektedir ve buralarda tutulan altınların mülkiyeti kağıt üzerine düşülen kayıtlarla ülkeden ülkeye veya kişiden kişiye geçebilmektedir.

Rezervlerde Durum Nedir?
Cumhurbaşkanı yaptığı açıklamada 2016’da Merkez Bankası’nın 14 milyar dolarlık altını olduğunu söyleyerek, “Yurt dışındaki altınımızı ülkemize getirerek, ülkemizde çıkan altını Türk Lirası üzerinden alarak altın rezervimizi yaklaşık üç kat artırdık” açıklamasında bulundu.
Şubat 2021’de Cumhurbaşkanı partisinin İzmir 7. Olağan İl Kongresi’nde,
‘’Göreve geldiğimizde Merkez Bankası’nın 27,5 milyar dolar döviz rezervi vardı. Şimdi 95 milyar dolar döviz rezervimiz var. Başbakanlığım döneminde bu döviz rezervi, 132 milyar dolara kadar çıktı. Ondan sonra bir düşüşle 95’e indik. Bu ne demektir? Biz yeniden 132’ye de çıkarız 200’e de çıkarız. Çünkü biz bu işi biliyoruz’’ dedi.. 
Merkez Bankası 2017 mayısından bu yana, kendi mülkiyetindeki altın varlıklarını artırıyordu. Bunları da fiziksel olarak Türkiye’ye çekiyordu.
Merkez Bankası on yıllardır değiştirmediği altın rezerv politikasını mayıs ortasında terk etmiş; piyasadan altın satın almaya başlayarak, yıllardır 116 tonda sabit tutulan kendi mülkiyetindeki altın rezervlerini artırma politikasına geçmişti.
Merkez Bankası’nın kasasında tarihinde hiç olmadığı kadar altın var şeklinde bir duyum hakim. 2020 Sene başında 25,1 milyar dolar olan altın rezervi ise 14 Ağustos itibarıyla 42,8 milyar dolara çıkmış durumdaydı. Uzmanlar takasla ödünç alınanlar dışarıda tutulduğunda, döviz rezervleri ekside olan Merkez Bankası›nın borç almasının zor olduğu görüşünde olmakla birlikte ekonomik dar boğazdan geçerken altın rezervlerinin rekor kırmasının anlamlı olduğunu söylüyorlar.
Altın fiyatları salgınla birlikte rekor kırarken, yurt içindeki altın üretimi de arttı. Altın Madencileri Derneği Başkanı, Türkiye’de altın üretiminin %16 artışla 44 tona yükselmesini ve tümünü Merkez Bankası’nın (TCMB) almasını beklediklerini söyledi. TCMB, ocak-haziran döneminde 170 ton altın satın alarak bu alanda dünyada ilk sırada yer aldı. TCMB’nin altın rezervi artarken döviz rezervi ise azaldı.
Merkez Bankası Başkanı Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu “Türkiye’nin yıllardır 120 ton altını vardı. Türkiye’ de şu an merkez bankası rezervlerinde 720 ton altın ve 90 milyar dolar brüt rezervimiz var.” dedi.
Altının kilosu 56.840,00 TL üzerinden işlem görüyor. 720 ton (720000 kg altın) 40 milyar 924 milyon 800 bin TL yapıyor.
Son on yılın verilerine baktığımızda, Türkiye 52,6 milyar dolar altın ihracatı yaparken 107,3 milyar dolar da ithalatını yaptı. Yani verdiğimiz cari açığın 54,7 milyar dolarlık kısmı son on yılda sadece altından kaynaklanıyor.

Altının Mı Var Derdin Var
Toplumumuzda geleneksel olarak güvence olarak görülen altın, genellikle insanlar elinin altında tutabilmeyi tercih ettikleri için olsa gerek çoğunlukla evlerde tutuyor. Mücevher olarak kaldığında toplumda statü göstergesi, bankalarda tutulduğunda mevduat hesaplarına uygulanan getiri oranlarının diğer para birimlerine göre daha düşük olması ve mevcut sistemde bankaya fiziki olarak yatırılan altının fiziki olarak çekilememesi gibi nedenlerle altın finansal sistemde yer alamıyor.

Altın Borsasına göre yastık altında tutulan altın çoğunlukla Cumhuriyet altını ve bilezik. Külçe altın miktarının ise yüksek meblağ nedeniyle az miktarda bulunduğu ifade ediliyor. Altını yastık altında tutanların büyük bir oranının kadınlar olduğu ve bunu sosyal güvenlik amacıyla yaptığı, eğitim düzeyi ve kişi başına düşen gelir arttıkça yastık altında tutulan altın miktarının azaldığı belirtiliyor.
Dünyada yastık altında en fazla altın bulunan ülke Türkiye çünkü Türk insanı altını tasarruf aracı olarak görüyor. Bu altının sadece %5-10’u sisteme geri dönebilecek nitelikte, çünkü bunun %80’lik bölümü takı olarak kullanılırken, %20’lik bölüm Cumhuriyet altını ve Osmanlı sikkelerinden oluşmakta ve Osmanlı sikkelerinin önemli bir bölümü de nümizmatik olarak kabul edildiği için de sisteme dönmesi çok zor gerçekleşiyor.

Eski yıllarda yapılan kayıt dışı ticaret ve halen dolaşımda olan Osmanlı dönemine ait altınlar da göz önüne alındığında, İstanbul Altın Rafinerisi tarafından, yastık altında 5 bin ton civarında olduğu tahmin ediliyor.
Dünya Altın Konseyi (WGC) Kasım 2020 resmi altın rezervleri verilerini açıkladı. Buna göre Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) geçtiğimiz kasım ayında 20.9 tonla dünyada en çok altın rezervi en çok düşen merkez bankası oldu. Son olarak aşağıdaki tabloyu da vererek yazımızı tamamlayalım. Para veren Altın bulsun …