Fatma Acar Ünlü

Bir ülke geliştikçe, doğal afetlerin etkilerini azaltmak için tasarlanmış önlem amaçlı tedbirlerin uygulanması ve güvenliğe daha fazla kaynak ayırabildiği bir gerçektir.

Gelişmekte olan ülkelerin, günümüzde iklimsel değişkenlikten kaynaklanan doğal afetlere ve olaylara karşı daha savunmasız olduğu bir gerçektir. Çünkü bu ülkelerin çoğu, tipik olarak afetin yol açtığı zararlara tepki verecek kaynaklardan ve idari kapasiteden yoksundurlar. Doğal afetlerin kısa vadede mali yardım, uzun vadede de ülke kalkınması için ortaya çıkardığı etkiler ülke mali yapıları üzerinde önemli baskılara neden olabilmektedir.
Doğal afet, bir felakete maruz kalma veya felaket karşısında savunmasız kalma durumudur
Doğal afetler geçmişten günümüze insanlık için önemli ekonomik ve insani kayıplara neden olmaktadır. İlave olarak, bununla başa çıkmak için yetersiz kapasite veya potansiyel olumsuz sonuçlarını azaltıcı önlemlerin yetersiz kaldığı bir olgudur. Doğal afet için birçok tanım olmasına rağmen, üç ortak faktör vardır.
Birincisi, bir popülasyonu veya çevreyi etkileyen bir olay veya olgu olmasıdır.
İkincisi, toplumlar afet karşısında savunmasızdır veya örneğin bir kasırganın yaşamı ve insanların evlerini tahrip etmesi/yok etmesi gibi daha ciddi etkileri söz konusudur.
Üçüncüsü, yerel kaynaklarla bu olayın veya olgunun neden olduğu problemlerle mücadelenin yetersiz kalmasıdır.
Ekonomik açıdan bakıldığında, bir doğal afet, varlıklar, üretim faktörleri, çıktı, istihdam veya tüketim üzerinde önemli olumsuz etkileri ile ekonomik sistemin işleyişinde bozulmaya neden olan doğal bir olay olarak tanımlanabilir.
Doğal afetlerin yol açtığı insani ve ekonomik kayıplar ve bu çerçevede alınan kamusal önlemler kamu bütçe dengesi üzerinde baskı oluşturmakta ve bütçe açığına sebebiyet vermektedir. Doğal afetler, bütçenin harcama ve gelir tarafını doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir. Bir doğal felaketin ilk etkisi ölüme, hastalıklara ve elektrik, ulaşım, su ve iletişim gibi fiziksel altyapı hizmetlerinde kayba neden olmasıdır. Gıda ve yiyecek kıtlığı, eğitim, sağlık hizmetlerinde yaşanan aksamalar ve geçici olarak gerçekleştirilememesi, konut ve barınma alanında yaşanan sorunlar bu ilk etkilerdendir.

Bu ilk etkileri, ekonomi üzerindeki müteakip etkiler takip eder. Gelir, istihdam kaybı (işsizlik artışı), üretimin sektörel bileşiminin değişmesi, enflasyon vb. sorunlar bunlar arasındadır. Kurtarma ve yeniden inşa dönemlerinde artan kamusal destekler ve bunun istihdam yapısını değiştirmesi, ihracat ve ithalat hacimlerinin ihracat aleyhine değişmesi gibi sorunlar kamu bütçelerinde açıklar meydana getirmektedir.
Doğal afetler ulaşım ve iletişim altyapısı, enerji sektörü ve doğal kaynaklara zarar vermek suretiyle ekonomik, politik ve sosyal yapıda olumsuz etkiler ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, işgücü verimliliğini olumsuz yönde etkileyerek, yatırımları yavaşlatmakta ve insan sağlığına zarar vererek uzun vadeli makroekonomik etkilere neden olabilmektedir. Doğal afetler tüm ekonomik faaliyetler ve dolayısıyla büyüme üzerinde etkiye neden olmaktadır. Bu durum vergi gelirlerinin düzeyi ve bileşimini değiştirerek gelir; işsizlik ve sağlık gibi sosyal yardımlara harcama yapılmasını gerektirecek giderler olmak üzere bütçe üzerinde de etkilere neden olmaktadır.
Medyanın doğal afet haberlerinde varoluş ve kendisini yeniden üretme biçimi, genel toplumsal sistem içerisinde, bu sistemi oluşturan toplumsal-siyasal ekonomik güç ilişkilerinin eklemlenmesi çerçevesinde oluşacaktır.
Doğal afetlerde birey ile içinde yer aldıkları grup, kendi günlük yaşam pratikleri dışında kalan olay ve oluşumlardan medya yoluyla kendilerine aktarıldığı kadar ve biçimde haberdar olup bilgilenecektir. Toplumsal yaşam için büyük risk oluşturan doğal afetlerde koruyucu önlemler alınması ve afet yönetim prensiplerinin uygulanabilmesi için kamuoyu oluşumunda medyada yer alan doğal afet haberlerinin haber yapılanması ve sunuş biçiminin ne kadar önemli olduğu yadsınamaz. Zira haber medyası doğal afetler ile ilgili toplumsal anlamı yeniden inşa ederken içinde yer aldığı toplumsal alan bütünü içindeki ilişkilerin dışında değildir. Aksine onların işleyişine ve içsel olarak inşasına yardımcı olur. Anlamlandırdığı her olayı yapılandırırken ideolojik yapıya uygun olarak iktidar-bilgi-güç ilişkilerini yeniden üretir. Yani haber medyası “doğal afet olaylarını” anlamlandırırken toplumsal sistemdeki egemen söylemlerden, söylemlerin oluşum tanımlarından bağımsız hareket etmez.

Medyada yer alan doğal afet haberlerinin kamusal gündem oluşturmasında belirleyici unsurlar, medya çalışanlarının eğitim, kültür, sosyal, ekonomik, politik ve dini değer yargıları, medyanın habercilik işlemini yerine getirirken kullandığı pratikler medyanın ekonomik- politik yaklaşımları medyanın ideolojik eğilimlerinin etkisidir.
Medyada yer alan haberlerin içerikleri incelendiğinde doğal afet haberlerinin önemli bir yer tuttuğu görülür. Bir araştırmada medyada yer alan tüm haber hikayelerinin yaklaşık %25’ini doğal afetler, teknolojik tehlikeler ve hükümet karışıklıklarının oluşturduğu belirlenmiştir.

Neden afetler medyada çok yer alır? Birinci neden, afet haberlerinin dramatik özellikleridir ve dramatik haberler genel olarak okuyucuyu etkileme gücüne sahip “show haber” işi olarak kabul edilir. Dramlar, savaş ve kavgalar, problemler, istekler ve ortak eylemler. Doğal afetler bu karakteristik özellikleri üzerinde toplayan ve televizyon için dikkatleri üzerinde yoğunlaştırmak ve hapsetmek için ilave avantajları olan olaylar zincirini oluşturur
Yazılı basının doğal afet olgularını daha ayrıntılı ve doğru haber kaynaklarına dayandırarak verdiği ve gündemi daha uzun süre koruyabildiği görülür. Ayrıca basın, kendi sınırlı okuyucusunun durumuna bağlı olarak yazılı metinler üzerinde değişiklik yapabilir. Doğal afet haberlerini sunan manşetin yeri ve büyüklüğü okuyucuya haberin önemi konusunda bilgi verir. Basının en büyük şansı belirli bir kitleye hitap etme durumunda doğal afetlerde kaçınılmaz unsurlar olan gözyaşı, öfke ve acı görüntüler sunan fotoğraflar kamu gündeminde medyayı güçlü kılar.