Dijital etik, yenilikçi alanlarda da geçerlidir. Bu hafta da isterseniz biraz yeni teknolojilerde etik değerlerin nasıl oluştuğunu inceleyelim.

Yapay Zekâ Etiği

• Yapay zekâ sistemlerinin tüm paydaşları sistemin kullanım veya suistimalinden ahlaki olarak sorumludur.
• Bireyler, yapay zekâ çözümlerinde kullanılmak veya yapay zekâyı eğitmek amacı  ile kullanılacak kendilerine ait olan verilerin yönetimi hakkına sahip olmalıdır.
• Bir yapay zekâ sisteminin tasarımında tüm paydaşlar her zaman yasaya ve ilgili tüm düzenleyici yönetim şekillerine uygun olarak hareket etmelidir.
• Bir yapay zekâ sistemi geliştirilirken sürdürülebilirlik, iş birliği ve açıklık gibi konularda ortak iyiliği teşvik etmeli ve yansıtmalıdır.
• Yapay zekâ çözümlerinin bir parçası olarak karar verme veya operasyonlardaki gerekli insan müdahalesinin derecesi algılanan “etik risk şiddeti”nin derecesine göre belirlenmelidir.
• Operasyonel ömürleri boyunca, yapay zekâ sistemleri insanların fiziksel güvenliği veya zihinsel bütünlüğünden ödün vermemelidir.
• Bir yapay zekâ sistemi, benzer gruplar içindeki bireylerin adil bir şekilde muamele görmesine, ayrımcılığı desteklememesine ve sonuçlarında zarara sebep veya sonuç olmamasına dikkat edilerek geliştirilmelidir. Ayrıca, verilerin arkasındaki bireylere saygı göstermeli ve ayrımcı önyargılar içeren veri kümelerini kullanmaktan kaçınmalıdır.
• Bir yapay zekâ sistemi, genel olarak karar verme modelini ve bireysel bir öngörüyü farklı paydaşlara neyin yönlendirdiğini açıklayabilmelidir.
• Yapay zekâ sistemleri, doğru modelleri ve veri kümelerini kullanarak uzun süre güvenilir bir şekilde çalışacak şekilde geliştirilmelidir.

Büyük Veri Etiği

• Veri biliminin toplum için değerini artırmaya çalışır.
• Veri biliminin toplum üzerindeki etkisi önemlidir. Bu nedenle veri bilimi uygulayıcıları çalışmalarında kamu refahının iyileştirilmesini destekleyen sonuçlar aramaya çalışmalıdırlar. Veri biliminin faydaları ancak ve ancak bireylerin ve kamunun refahını ile dengelemek isteyen uygulayıcılar sayesinde ortaya çıkar.
• Zarar vermekten kaçının
• Veri bilimi, zarar verme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle, uygulayıcıların bireylerin ve grupların mahremiyetine, eşitliğine ve özerkliğine saygı duyacak şekilde çalışarak ve potansiyel zarar veya etik ihlaller hakkında konuşarak bunu nasıl önleyebileceğine odaklanmalıdır.
• Uygulayıcılar, bireylerin mahremiyetiyle ilgili olarak, çalıştıkları yargı alanıyla ilgili yasal ve düzenleyici yükümlülüklerin yanı sıra, yasal gerekliliklerin zararı veya ihlali hakkında konuşmak için düzenleyici yükümlülüklere tabi olabilirler.
• Bu, ticari haklar, hayvan refahı ve çevre kaynaklarının korunması göz önünde bulundurularak işletmeler, hayvanlar veya çevre ile ilgili çalışmalara da uygulanabilir.
• Temiz veriler, sorulan soruya uygun sağlam istatistiksel ve algoritmik yöntemlerle çalışmayı destekler. Uygulayıcılar ayrıca, çalışmanın faydalarını, yarattığı risklere karşı kapsamlı bir şekilde değerlendirebilir ve dengelenebilir ve modelleri düzenli olarak gözden geçirebilirler.
• Güvenilirliği korumaya veya artırmaya çalışın
• Halkın veri bilimcilerinin çalışmalarına olan güveni, etik ilkelerin nasıl uygulandığından etkilenebilir. Uygulayıcılar, bir projenin tüm aşamalarında etik ilkeleri göz önünde bulundurarak çalışmalarının güvenilirliğini artırmaya yardımcı olabilirler.
• Bu, uygulayıcıların verilerin nasıl kullanıldığı hakkında iletişim kurarken şeffaf ve dürüst olmalarını teşvik eder.. Şeffaflık, algoritmaların nasıl kullanıldığını, herhangi bir kararın neden verildiğini tam olarak açıklamayı, riskler ve önyargılar hakkında açık olmayı içerebilir.
• Hesap verebilirlik ve gözetimi koruyun
• Otomasyon ve yapay zeka ile ilgili veri etiğinde bir diğer önemli konu, uygulayıcıların çalışmalarında insan hesap verebilirliğini ve gözetimini nasıl sürdürdükleri sorusudur.
• Büyük veri etiğindeki sorumluluklar sistemlerin amaçlanan hedefleri yerine getirmesini sağlamak için herhangi bir kararın nasıl ve ne zaman devredileceğine dikkat etmeyi ve yönetişime sahip olmayı içerebilir.

Web Etiği

• Bu tip servis ve hizmetlerin faturalarının birileri tarafından ödendiğini sakın unutmayın. Bu nedenle bu gibi hizmetleri alırken o kişinin kurallarının geçerli olacağını, alınan bilgilerin paralı olabileceğini de unutmamak gerekir.
• Bir enformasyon servisi ile problem yaşıyorsanız, problemin öncelikle kendi bilgisayarınızda olduğunu düşünmelisiniz. Önce sisteminizin doğru çalışıp çalışmadığını, enformasyon servisine ulaştığınız programın yükleme sorunlarını kontrol ediniz.
• Dosyaların isimlerinin sonundaki son ad takıları her zaman o dosyanın yaratıldığı programla bütünleşik olmayabilir. “DOC” dosyaları metin dosyaları da olabilir.
• Enformasyon servisleri her zaman .com , .net, .org uzantısı ile sonlanmazlar. Askeri organizasyonlar .mil son ekini alır. Akademi .edu ile sonlanır. Global hizmetler ise alanadı.global olabilir.
• İnternette alan adlarının itibarı alınış yöntemine göre belirlenir. Bu alan adları arasında .edu sadece eğitim kurumlarına verildiği için en değerlisidir. .mil de ondan sonra gelir.
• Diğer bütün alan adları “first come first serve" ilkesi ile satıldığı ve hiçbir dokümana ihtiyaç duyulmadan alındığı için itibarları ancak arama motorlarındaki pozisyonları ve yaşları ile hesaplanır.
• Her enformasyon servisinin kendine göre bir yardım sistemi vardır. WWW siteleri yardımı sayfanın üzerinde verirlerken, ftp siteleri readme isimli dosyalarda yazarlar.Bu dosyalar size o servis hakkında genel bir bilgi vermek amacıyla konulmuştur. Ama bu bilgilerin update edilmiş olması büyük bir gereklilik değildir.
• Bütün bu servislerin update olmasını bekleyemezsiniz. Unutmayın internet üzerinde herkes yayın yapmayı öğrenebilir ama bilgilerini update edecek kadar internet görgüsüne sahip olmayabilir.
• İnternet üzerinden özel bilgilerinizi verirken dikkatli olun. Bu bilgilerin güvenli yollarla gittiğinden emin olmadan yollamayın. WWW üzerinden bir kredi kartı bilgisi veriyorsanız, altta çıkan anahtarın üzerine iki kez tıklayarak üvenliğin kaç bit olduğunu, sertifikanın geçerli olup olmadığını kontrol edebilirsiniz.
• İnternet’in farklı kültür, farklı coğrafyaları kaplayan bir sistem olduğunu unutmayın. Size kabul edilemez gelen bir konu, dünya üzerinde bir yerlerde kabul edilebilir bir yaklaşım olabilir. Bu nedenle internet üzerinde gezerken açık fikirli olmaya dikkat edin.
• Çok kişinin kullandığı bir enformasyon servisinden bilgi almaya çalışıyorsanız, bu servisin size network ağı bakımından en yakın olan mirror (yansımasını) kullanmaya dikkat edin . Bu sayede bilgiye daha kolay ulaşabilirsiniz.
• Başkalarının ftp sitelerini kendi bilgilerinizi bir diğer gruba iletmek için kullanmayın.Bu “dumping” dir ve kabul edilebilir bir davranış değildir.
• Bir site ile ilgili problem yaşıyorsanız, bu problemi site sahibine iletmeniz yararlı olacaktır. Bunu yaparken açıklayıcı olmaya dikkat edin. Eğer imkanınız varsa ekranınızın bir resmini alıp bunu yollayın.
• Çok kullanılan servislere, interaktif hizmetler içermiyorsa sayının fazla olduğu saatler yerine kimsenin olmadığı saatlerde giriş yapmak gerekir.

e-Ticaret etiği

• Satıcı, e-ticaret ortamına giriş yapan alıcının verilerinin üçüncü şahıslara ulaşmaması için gerekli teknik altyapıyı oluşturmak zorundadır.
• Alışveriş sırasında satıcı da alıcı da, karşı tarafın alışveriş için gerekli olmayan verileri ile ilgilenmezler. Bu verileri talep etmezler, almaz ve kullanmazlar.
• Alışverişi yönlendiren kuruluşlar için, alıcının en uygun ürüne ulaşması önceliklidir. Satıcıdan aldıkları komisyon, reklam ücretleri nedeniyle, alıcı için avantajlı olmayan bir ürünü öne çıkaramazlar. Bir reklam sebebi ile bir ürün öne çıkarılıyorsa mutlaka bunun bir reklam olduğu belirtilmelidir.
• Alıcının kişisel bilgileri hiçbir amaçla, alıcının haberi olmaksızın üçüncü şahıslarla paylaşılamaz.
• Bir site, ziyaretçisine göstereceği uyarı metinlerini düzenlemekle sorumlu olduğu gibi, bunları uygun şekillerde, kullanıcısını sıkmadan iletmenin de yolunu bulmakla sorumludur.
• e-Ticaret sitesi, kullanıcısının profiline uygun davranmak zorundadır. Sözgelimi çocuklara ürün satarken, bir büyüğünün onayını almaktan sorumludur.
• Sık Sorulan Sorular bölümü geliştirilmeli ve her sayfadan buraya link vermelidir.
• Satıcı Elektronik Ticaret Bilgi Merkezi kurmalıdır.(Elektronik Ticaret ile ilgili genel bilgiler ve haberler)
• Satıcı, ürün destek bilgisi için her sayfaya ya da bilgi merkezine link vermelidir.
• Satıcı tanıtıcı bilgiler, ticari isim, adres ve kontak telefon, email ve faks bilgileri, 3.parti ve ortaklıklarıyla ilgili bilgileri alıcıya verilmelidir.
• Alıcı, satıcının kimlik bilgilerine her yerden ulaşabilmelidir.
• Alıcıya, yaptığı alışverişin hangi hukuka tabi olduğu anlatılmalıdır.
• Satıcı, satılan mal veya sunulan hizmetle ilgili tüm sınırlamalarını (Ülke dışına satış yapmıyoruz vb.), alıcıların kişisel bilgilerini girmeden ya da ürün, servis seçimi yapmadan önce görmelerini sağlamalıdır.
• Satışı yapılan tüm mal ve hizmetlerin detaylı açıklaması site üzerinde verilmelidir.
• Sitede arama fonksiyonu olmalıdır. (Alıcının aradığı bilgiye bir an önce ulaşması gerekir.)
• Satıcı, sitenin anasayfasına ya da her sayfaya arama servisi koymalıdır.
• Satıcı, alıcıya sık sorulan sorular (FAQ) servisi, müşteri hizmetlerine bağlı bir telefon numarası, şikayet ve sorularını bildirebilecekleri bir e-mail adresi sunmalıdır.
• Her sayfada müşteri hizmetlerine bağlı bir link olmalıdır.
• Satıcı, alıcının soru ve şikayetlerini inceleyip geri bildirim yapmalıdır.
• Satıcı, alıcıya soru ve şikayetlerinin üzerinde çalışıldığına ve kendilerine en geç 1 iş günü içerisinde geri bildirimde (e-posta, whatsapp vb.) bulunulacağını belirten bir e-posta göndermeli ve söz verilen sürede alıcıya geri dönmelidir.