Tolga Balcı

İsrail'in Hamas'ı IŞİD'e benzetmesi ve uluslararası kamuoyundan IŞİD'e yönelik verilen tepkilerin aynısını Hamas'a verilmesini istemesi tartışılmaya devam ediyor. Türkiye'de Hamas terör örgütü olarak tanınmıyor ancak İYİ Parti Hamas'ın terör örgütü olduğunu ifade ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'a göre ise Hamas mücahitler grubu. Peki Hamas IŞİD'e benziyor mu?

Hamas’ın ve birlikte hareket etme kararı aldıkları Filistinli örgütlerin 7 Ekim sabahı İsrail’e yönelik saldırılarıyla başlayan çatışmalar bir ayını dolduruyor.

Bir yanda İsrail’in saldırılar sonrası Gazze’ye yönelik başlattığı abluka ve bombardımanlarla katledilen siviller diğer yanda Hamas’ın silahlı gücü olan İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın 7 Ekim sabahı yaptığı festival baskını ve sivillerin kaçırılması vakası.

İsrail hükümeti Hamas’ın 7 Ekim sabahı yaptığı saldırılarda öldürülen sivilleri göstererek Hamas’a IŞİD benzetmesi yapması ve IŞİD’e karşı nasıl tavır alındıysa Hamas’a da aynı şekilde tavır alınmasını istemesi bir süredir Türkiye de dahil tüm dünyanın gündeminde.

Öyle ki Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron bu söylemi destekler bir pozisyonda yer alıp IŞİD’e karşı oluşturulan koalisyonun Hamas’a karşı savaşması çağrısında bile bulundu.

Son olarak İsrail’in Hamas’ın elinde esir olan Shani Louk’un öldürüldüğünü açıklaması ve örgütün Louk’un kafasını kestiğini iddia etmesi bu tartışmaları tekrar alevlendirdi.

Peki Hamas IŞİD mi?

Bu soruya verilen cevaplar İsrail-Filistin çatışmalarında ülkelerin aldığı pozisyonlara göre değişebiliyor.

Avrupa Birliği ve ABD’de Hamas ve silahlı kanadı terör örgütü olarak görülüyor.

ABD Başkanı Joe Biden’ın İsrail gezisinde bu vurgu da sürekli öne çıktı. Bu politikaya uygun olarak ABD Hamas’a yakın olan şirketler ve kişilere karşı yaptırım kararı aldı.

Yaptırım listesinde Türkiye’den isimler de yer aldı.

Hamas Türkiye’de terör örgütü olarak görülmüyor. Türkiye, Hamas’a açıktan destek verirken Hamas Lideri Haniye’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yakınlığı da sır değil.

Bu duruma uygun olarak Erdoğan da çatışmaların başlamasından iki hafta sonra savaşa dair yaptığı ilk ve en etkili konuşmasında Hamas’ın terör örgütü olmadığını, mücahitler gurubu olduğunu söyledi.

Türkiye iç siyasetinde Hamas’ı terör örgütü olarak gördüğü en net biçimde açıklayan tek isim ise İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener oldu.

Ülkelerin ve iktidarların kendi çıkarları çerçevesinde aldığı siyasi pozisyonlara göre terör ve terörist kavramı değişkenlik gösterirken İslami hareketleri bilen ve tanıyan bağımsız araştırmacılar ve gazeteciler için bu sorunun cevabı oldukça basit.

IŞİD’in Hamas ile ayırt edici özellikleri bulunuyor. İsrail muhalefetinin radikal unsurları sayılabilecek İsrail Komünist Partisi ve HADAŞ Hamas’a terör örgütü demekten kaçınıyor. İsrail’de sosyal demokratlar ve sağcı partiler ise Hamas’ı IŞİD olarak tanımlıyor.

Hamas- İsrail ilişkileri ve IŞİD ile farklar

Hamas’ın IŞİD’den ayıran en büyük özelliklerden biri Filistin seçimlerinde iktidara gelmesinden sonra İsrail’e karşı kuruluş yıllarında takındığı radikal tavırda esneklik gösterip daha olumlu bir siyaset yürütmesi gösterilebilir.

Öte yandan IŞİD ile belirgin farklar Hamas’ın siyaset yapış tarzında görülebilir.

Hamas hiçbir zaman İsrail’e kapıları tam kapatmadı. En çatışmalı dönemlerde bile esir takası üzerinden ilişkiler kurmaya çalıştı.

Ayrıca Hamas Sünni İslamcı bir örgüt olmasına rağmen Şii İran ve Hizbullah ile ilişkileri hep iyi tuttu.

Öte yandan Gazze’de yer alan İran’a bağlı İslami Cihad ve Filistin solunun önemli temsilcilerinden FHKC ile ortak bir operasyon masası kurması Hamas’ı IŞİD gibi radikal reddiyeci bir örgütten ayıran temel özelliklerden.

Hamas başkenti Kudüs olan bağımsız İslami bir Filistin devleti kurmayı amaçlıyor. Ancak yayılmacı bir politika gütmüyor. Bu da ‘tüm dünyada cihat’ ve ümmetçilik çağrısında bulunan IŞİD ile ayrım yapılabilen en net konulardan biri.

Hamas’ın IŞİD’in şiddet araçlarının birçoğunu reddetmesi örgütsel işleyiş farklılıkları arasında sayılabilir. Hamas’ın Filistin’de bir yardım kuruluşu gibi çalışıyor olması da onu IŞİD’den ayıran bir başka özellik. IŞİD’in Müslüman olmayan azınlığa karşı giriştiği katliamlar düşünüldüğünde Hamas’ın kontrolü elinde olan Gazze’de bulunan Hristiyanlara yönelik kayda geçen bir saldırı girişimi olmaması dikkat çekici.

IŞİD Hamas’a karşı savaş açtı

Görüldüğü üzere temel farklılıklar nedeniyle Hamas’ın IŞİD ilişkisi ise hep sorunluydu. Öyle ki IŞİD Suriye’de Filistinlilerin kaldığı bir mülteci kampına baskın düzenlemiş Filistinli örgütler ise IŞİD ile çatışmıştı. 2015 yılında yaşanan bu olay sonrası IŞİD tarafından Hamas tehdit edilerek “hem İsrail’i hem de Hamas’ı silip Gazze’de emirlik kuracağız” açıklaması yapıldı.

Ayrıca aynı yıllarda Mısır’da bulunan IŞİD’liler bir infaz videosu yayınlayarak Hamas’a karşı savaş başlattıklarını duyurdu. İnfaz videosunda bir Hamas üyesi IŞİD’liler tarafından öldürüldüğü görüntüler servis edildi. Videoda Hamas, Batılı ülkelerle olan işbirliği yaptığı için suçlanıyor ve sadece İsrail’deki Yahudilere karşı mücadele verdiği için eleştiriliyordu.

Bu olaylar yaşanıyorken bile İsrail, Hamas’ı IŞİD’le hareket ediyor diyerek suçluyordu.

Hamas nasıl kuruldu?

İslamî Direniş Hareketi (Hamas) Filistin Mücadelesi’nin kısmi kazanımlar elde etmeye başladığı ve Sovyet Rusya’nın bölgede etkinliğinin zayıfladığı yıllarda 1987 yılının başlarında Mısır’da bulunan ve radikal İslamcı örgütlerin liderlerinin çıktığı kötü şöhretli El-Ezher Üniversitesi’nin öğrencisi Şeyh Ahmed Yasin yine Mısır’da okuyan Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha tarafından Mısır'daki Müslüman Kardeşler örgütünün Filistin kanadı olarak kuruldu.

Hamas siyasi programında Filistinli Müslümanlar için Filistin'in kontrolünü İsrail'den almak adına savaş vermenin dini bir görev olduğunu söylemekteydi. Hamas çıkışında yaptığı radikal söylemler ve İsrail’i tanımadığını ifade etmesi Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile iplerin kopmasına neden oldu.

FKÖ süre gelen yıllarda İsrail’i tanımış ve iki devletli bir çözüm için ön anlaşmalar imzalamıştı.

İsrail ise Filistin’de Hamas-FKÖ ayrılığını derinleştirmek için çok çaba gösterdi. Çoğu yorumcuya göre İsrail, FKÖ’yü kontrol atlında tutabilmek için Hamas’ın güçlenmesine izin bile vermişti.

Çatışmaların gölgesinde büyüyen Hamas, Gazze’nin kontrolü ele geçirmesiyle adından sık bahsedilen bir örgüt oldu.

Filistin Parlamentosu’nda da Hamas çoğunluğu sağlamış durumda. Ancak FKÖ ve Hamas gerilimi burada da açığa çıkmış Mahmud Abbas yönetimi kendisini Filistin’in tek ve meşru temsilcisi olarak tanıtıyor. Uluslararası toplum da Hamas’ı değil, Abbas yönetimini temsilci olarak tanıyor.