Kubilay Kaptan

Hollandalı ressam Jan Van Eyck tarafından 1433 yılında yapılan resmi, Madonna, Çocuk İsa’dır. Tablo Triptik “Pano” Formunda yapılmış, 149,5 x 65,5 cm ölçülerindedir.  Merkezinde kırmızı pelerini ile tahtta oturan ve çocuk İsa’yı emziren Meryem yer almaktadır. Tahtta dört adet bakire aslan figürü koyulmuştur. Pencerede yer alan meyveler cenneti sembolize ederken, resmin diğer tarafında niş içinde yer alan eşyalar dünya hayatını sembolize etmektedir.

Jan Van Eyck’in dinsel içerikli tablolarındandır. Resimde Madonna (Meryem) ve İsa olarak bilinen, göğsünden çocuğuna süt veren bir kadın ve bir bebek vardır. Madonna’nın giysileri, kırmızı renkte dış elbise ve siyah ya da yeşil renkte iç elbiseden oluşmaktadır. Resmin solunda bir pencere ve tam karşı duvarda aynı formlarda Niş mevcuttur. Pencerenin önünde iki tane meyve, Niş’in üst rafında yarıya kadar sıvı dolu cam şişe ve şamdan bulunmaktadır. Alt rafta ise bakırdan yapılmış olan içerisinde su bulunan büyük bir leğen ya da tas görülmektedir. Küçük odada, üzeri gölgelikli ve iki basamaklı tahtadan bir taht vardır. Tahtın her iki yanında dört tane aslan figürü olan kolluklar görülmektedir. Taht ince dokumalı ve işlemeli kumaşla kaplıdır. Pencerenin altında zemin, desenlerle kaplı taşlarla döşenmiştir. Geometrik desenlerle dokunmuş ince küçük bir halı vardır.

Eyck bu tablosu ile dönemin, kutsala gösterilen saygıyı bütün ihtişamı ile seyirciye sunmuştur diyebiliriz. Tabloda giyimli tek kadın figür, Meryem (Madonna) görülmektedir. Meryem’im giysileri dizge- dizimsel değerlendirilmesi dıştan içe ve üsten aşağı şeklinde yorumlanmıştır. Dış giysi ve içerisine giydiği elbise olmak üzere, giysileri iki parçadan oluşmaktadır. İçerisine çamaşır olarak, “Smock” denen boyu yerlere kadar uzanan iç gömleği giymişlerdir. Meryem’in dış giysisi, kırmızı renk kadife kumaştan dikilmiştir. Dış giysinin model özelliğinde ön ortasında kapama görülmemektedir. Dış elbisenin, kolu yoktur ancak kol oyuntularından yırtmaç görülmekte ve etrafında 4-5 cm genişliğinde kordona benzer inci ve değerli taşlardan süslemelerle çevrelenmiştir. Ayrıca bu süsleme tekniği dış elbisenin yaka, ön ortası ve etek ucunu çevrelediği görülmektedir. Üst giysinin genişliği ve kumaşın fazla kullanımı, maddi güç hakkında önemli bilgi verdiği düşünülebilir. Bu dönemde kadın giysilerinde ağırlıkla ipek, kadife ve altın işlemeli kumaşlar kullanılmıştır. İkinci parça olan iç elbisenin yaka özelliğinde ise, açık yaka modeli kullanıldığı görülmektedir. Yaka formu tam olarak anlaşılmamakla birlikte, Gotik ve Rönesans dönemi izleri taşımaktadır diyebiliriz. Rönesans döneminde, gotik dönemine göre “Elbise formlarında “V” yaka yerine “kare” yaka kullanılmaya başlanmış ve elbisenin omuz kısmı daha fazla genişletilmiştir”.

İç elbisedeki kolun bilek genişliğinden, elbisenin kol özelliğinin, geniş kol olduğu görülmektedir.

Elbisenin yaka kenarlarında biye geçirilmiştir, beyaz renkteki biye kumaşının içerisindeki küçük yeşil desenlerin kullanılmasıyla, elbisenin rengi ile uyum sağlandığı söylenebilir. Meryem’in saçlarında, ortasında değerli kırmızı taştan yapılan, etrafında ise incilerle süslenmiş çiçek motifli, bir taç bulunmaktadır. Taç aksesuarı değerli taşlardan oluşmasına karşın, oldukça sade modelde ve küçük boyuttadır. Meryem’in bu kadar ince, detaylı giysilerinin ve aksesuarlarının yanında, İsa’nın çıplaklığı bir zıtlık yaratmaktadır.

Tabloda iç mekân oldukça detaylı bir şekilde tasvir edilmiştir. Kemerli pencerelerin bulunulduğu yerin, kilisede bir oda olduğu söylenebilir. Odanın içerisinde ise pencerenin karşı duvarında kemerli niş bulunmaktadır. Niş’in üst rafında cam şişede sıvı olduğu görülmekte, nişin alt rafındaki ise bakır ya da altından yapılmış büyük bir kap mevcuttur. Odanın tam ortasında Meryem ve İsa’nın oturduğu taht vardır. Tahtı kaplayan goblen kumaşın deseninde, yuvarlak ve ardı ardına izleyen çiçek motifleri kullanılmış, tahtın gölgelik kısmına kırmızı renkteki püsküller geçirilmiştir. Tahta çıkmak için iki basamak yapılmıştır. Tahtın baş ve kollarında tahta oymadan yapılan aslan figürleri vardır. Tahta oturan Meryem’in ayaklarından başlayarak uzayan yere serilmiş geometrik şekillerden oluşturulmuş çiçek motifli, dar bir halı görülmektedir. Sanatçı tablosunda iç mekân özelliklerini, dönem mimari ve dekorasyona göre betimlemiştir.