Hüsamettin Koçan’ın geçtiğimiz günlerde Kültür ve Turizm Bakanlılığı’nın düzenlediği Beyoğlu Kültür Festivali kapsamında, Atatürk Kültür Merkezi Galeri’de açılan ve 71 yıllık yaşamının özünü oluşturan süreci anlatan “Ayağımdaki Diken” isimli sergisi; Koçan’ın babasından öğrendiği gurbeti bizzat deneyimleyip, bu süreçte sınıfsal sıçramalar, kariyer kazanımları elde etmesine karşın; yaşamının esası olan çocukluğunun ve o anıların kişiliğinin şekillenmesinde yarattığı etki bir metafor olarak göz dolduruyor...
Önce babamın abisi gitmiş, sonra
başkaları ve ardından babam izlemiş
gidiş yolunu.
O anlattı, atlarla günlerce süren
yolculuklarını; ben de ondan öğrendim
Çetinkaya - Erzincan demiryolu
yolcularının hikâyelerini.
Ve bu yolculuk başladığından bu güne
hiç bitmedi.
O nedenle yetmiş bir yıllık yaşamımda
en çok gitmekle ilgili anılarım oldu.
Belki de bu nedenle bir çocukluk anımı;
ayağıma batan, orada yer eden, kaşınan,
sonra da beni terk eden bir dikenin
öyküsünü sergime başlık olarak seçtim.
İnsan yaşamındaki büyük kırılmaların
yansımaları da gösterişli olur.
Büyük savrulmalar, konum
değiştirmeler, sınıfsal sıçramalar, kariyer;
tüm bunlar elbette bir yaşamı derinden
etkiler.
Ancak benim hayatımda, geri dönüp
baktığımda, bu saydıklarımın değil,
masum ve bana ait olanların izi her
zaman daha derin oldu.
“Ayağımdaki Diken” bu nedenle yoğun
ve çok yönlü hayatımın öne çıkmak
isteyen masum, yalın ve kendine özgü
deneyimlerini bir araya getirdi.
Çocukluk anılarım; pek parlak bir
öğrenci olmadığımın belgesi olan
ilkokul diploma defterim, yer soframız,
üstündeki örtüyle günlük yaşamımızın
her daim merkezinde duran ve
masalların loş ışıklı, yansımalı sahnesi
tandır iskemlemiz, evin içini altüst eden
masal kahramanlarının düşsel gölgeleri,
inşası için uzun zaman çaba gösterdiğim
Baksı Müzesi’nin sessiz konuğu gün
ışığının hovarda görüntüleri, demirci
ustalarının yüzlerce yıldır şekillendirdiği
müthiş formlar ve umutların kapısı Huy
Kesen Ağacı, zamanın derin sessizliği
içinden süzülüp izleyiciye ulaşmak
istediler.
Ben de bu yolu takip ettim. Yaşamın
akışı içerisinde birbiriyle ilişkilenen
ve hatta zıt düşen tüm bu unsurlarla,
Baksı’nın gerçekliği içinde, izleyici için
bir düş sessizliği yaratmak istedim.
Bugünün dili ile, masumiyeti yeniden
inşa etmek mümkün müdür? Belki de
bu sergi, başka hayatları anlamak ve
anlatmak için üretmiş bir sanatçının,
kendi yaşamına bakış ve onunla yeniden
tanışma yolunda, seçtiği bir arınmadır.
Baksı ile birlikte kendi kişisel tarihime
doğru yol alırken çocukluğumla
karşılaşabileceğimi düşünüyordum.
Oysaki bu olanaksızdı. O yüzden
“Ayağımdaki Diken”, bir arınma olduğu
kadar bu olanaksızlıkla yüzleşmenin
yeniden inşası olarak da tanımlanabilir.
Hüsamettin Koçan’ın geçtiğimiz günlerde Kültür ve Turizm Bakanlılığı’nın düzenlediği Beyoğlu Kültür Festivali kapsamında, Atatürk Kültür Merkezi Galeri’de açılan ve 71 yıllık yaşamının özünü oluşturan süreci yansıtan “Ayağımdaki Diken” isimli sergisi; Koçan’ın babasından öğrendiği gurbeti bizzat deneyimleyip, bu süreçte sınıfsal sıçramalar, kariyer kazanımları elde etmesine karşın, yaşamının esası olan çocukluğunun ve o anıların kişiliğinin şekillenmesinde yarattığı etkinin bir metaforu olarak göz dolduruyor.
Akademisyen ve sanat eleştirmeni Nusret Polat, serginin kataloğunda “Hüsamettin Koçan’ın Sanatı Üzerine” şunları yazmış: Büyük filozof Bergson’a göre, hayatımız biyolojik olmaktan çok bir bakıma psikolojiktir. Kişiliğimiz oluşurken, yaşadığımız olaylar etrafında, kendi içimizde dolaysız “sezgi aracılığıyla ancak kendimiz tarafından tam olarak kavrayabildiğimiz bir “hakikat alanı” inşa ederiz. Nitekim Bergson’u Freud’dan ayıran nokta, Freud’un bu içselliğe ve hakikat alanına “bilinçdışı”nın analizi yoluyla dışarıdan ulaşılabileceğine dair (bir ölçüde) naif varsayımıdır. Oysaki her birimiz, deneyimlerimiz aracılığıyla kendi içimizde yarattığımız ve izin vermediğimiz sürece dışarıdan girişin pek de mümkün olmadığı, bize özgü bir nevi kapalı bir dünyada yaşarız. Sanat, bir açıdan, işte bu kapalı dünyaların dışarıya açılmasıyla ilgilidir (...) Şimdilik şunu ifade etmekle yetinelim: Sanatçının ayağındaki diken bir şekilde dışarı çıkmıştır. Dikenin acı verici bir deneyim yaşattığı bir gerçektir ama aynı zamanda ruhsal bir boşalım ve rahatlama hissine de vesile olmuştur. “Ayağımdaki Diken”, bir sanatçının zorluklarla nasıl başarıyla mücadele ettiğine ve kendine ait bir dünyayı nasıl yarattığına dair güzel ve çarpıcı bir metafordur (...) Hüsamettin Koçan, uzun yıllardır geleneksel kültürümüzü güncel eğilimler doğrultusunda sahici bir şekilde kullanabilme becerisi göstermiş birkaç önemli sanatçımızdan biridir. Bu tür sanatçıları çalışırken ister istemez derin bir tarihsel ve kültürel arkeoloji yapmak durumunda kalırız. Zira Koçan gibi sanatçılar, sadece birer estetik yaratıcısı olarak “göz”e hitap etmezler; aynı zamanda birer “kültür inşacısı” veya Nietzsche’nin tabiriyle “kültür hekimi” olarak duygularımızla yoğrulmuş zihinsel dünyamıza da seslenirler. Bu zihinsel dünya felsefi olduğu kadar kültürün din, gelenek, tarih boyutlarını da işin içine katar...
Hüsamettin Koçan’ın çocukluğunun bir anısını metafora çevirerek, sanatını besleyen ögelerden damıtarak oluşturduğu “Ayağımdaki Diken” sergisi, aynı zamanda bir yurtseverin ülkesine karşı duyduğu sorumluluğu, içinde doğduğu kadim coğrafyanın değerlerini anlayan ve geleneği tutucu bir öge olarak değil, doğru kavrandığı zaman çağlar arasında bir köprü işlevi taşıyan ve yerelden evrensele ulaşma da taşıyıcı bir rolü olduğunu da duyumsatan satır araları içeriyor.
Nusret Polat’ a göre: Ayağımdaki Diken; geleneksel kültürün zanaat ve sanat üretimlerine hakkını veren bir sanatçının, bu kültürün içinde araştırmalar, soruşturmalar ve sorgulamalar yaparak oluşturduğu kendi sanat anlayışı ve form dünyasını gözler önüne serer. Sergideki Kökler ve Uzun Ayaklı İskemle adlı iki enstalasyon da bu minvalde Koçan’ın farklı ifade araçları arayışının bir sonucu olarak dikkatleri çeker...
Hüsamettin Koçan yaşamı boyunca doğduğu topraklardan beslenen ve devri daimin gereğini de yerine getiren bir sanatçı, aydın ve akademisyen. Ülkemizin çağdaşlaşma sürecinde, gelenekselle moderni kaynaştıran; yerelden evrensele açılan, ülkemizin kadim bir bölgesinde, dışarıya yönelen ilgiyi yeniden içeriye çeviren bir sanat, kültür, eğitim ve uygulama merkezi olan Baksı Müzesini, doğduğu Bayburt’un bir köyü olan Bayraktar’ın yanıbaşında hayata geçirdi ve kurduğu Baksı Kültür Sanat Vakfı aracılığıyla Anadolu Ödülleri’ni oluşturdu. Keşke onun gibi doğduğu topraktan çıkarak büyüyen başkaları da, sahip oldukları tinsel değerlerin beslendiği ortama, gelenekselle çağdaşı kaynaştırma becerisini göstererek katkıda bulunsalar...
