Gümüş ayna, bronz kadın heykelciği, bronz imparator büstü, bronz kuş figürü, mermer çocuk heykelciği, çömlek, bronz geyik figürü, bronz meyvelik, gümüş işlemeli kama, 18 ayar altın küpe, gümüş bilezik, gümüş gerdanlık, sarı maden Alparslan rozeti, kuş figürü, gümüş ve akit taşlı kolye, yüzük kaşı, gümüş ağızlık…
• • •
Bunlar ne mi? 2018 yılında Erzurum Müzesinden kayıp ya da çalınan maddi ve manevi değeri çok büyük olan eserlerin çok küçük bir kısmı. Erzurum Müzesi Müdürlüğü´nden şu zamana kadar çok sayıda tarihi eser kaybolmuş ya da çalınmış. Güvenliğin olduğu Erzurum Müze Müdürlüğü´nde kaybolan eserlerin nerede ya da kimler tarafından çalındığı henüz ortaya çıkarılamamış.
• • •
Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sitesinde yer alan “Bakanlığımıza Bağlı Müzeler/Birimlerden Çalınan/Kaybolan Kültür Varlıkları” listesine göre 86 farklı hırsızlık bilgisi var. Tabi bu listede yer alan bilgiler resmi olarak ortaya çıkarılanlar, daha ne kadar eser çalındı, kimse net olarak bilmiyor.
• • •
2004 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), Dinç Bilginle gelini Zeynep Tuana Bilgine ait tarihi eser koleksiyonlarından kaybolan eserlerin peşine düştü. Bilginin koleksiyonundan 6, Zeynep Tuana Bilgine ait özel koleksiyondan da 5 eserin kaybolduğu belirlendi.
• • •
2006 yılında Uşak ve Kahramanmaraş’tan sonra Konya’da da Arkeoloji Müzesi’nde tarihi eserlerin kayıp olduğu ortaya çıkmıştı. 38 yıl önce müzeye emanet edilen içinde 296 parça tarihi eserin bulunduğu 10 koliden birinin kayıp olduğu belirlenmişti. Turizm Bakanlığı sorumluların tespiti için müfettiş görevlendirmişti. Bir şey bulunamamıştı.
• • •
2013 yılında, Ankara Resim ve Heykel Müzesi’ndeki eserler uzun süre gündemde kalmıştı. Kaybolan eserlerin değerlerine paha biçilemezken, 2014’te Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından müzede yer alan 302 tablonun kaybolduğu açıklanmıştı.
• • •
Yıl 2015. İzmir’deki Atatürk Müzesi’nden tarihi Uşak halısı çalındı. (2015 yılı itibariyle son 10 yılda Türkiye’de kaybolan eserlerin sayısı 1745’e çıkmıştı.)
• • •
Yıl 2018. Şanlıurfa Müzesi envanterindeki 10 bin yıllık taş damga mühür ile 6 bin yıllık hayvan figürü kaybolduğu bilgisi geldi. Çok önemli 2 eserin kaybolduğu, müzedeki sayım ve devir teslimi sırasında tespit edilmişti. Eserlerin ne zaman ve nasıl kaybolduğu araştırılırken, olayla ilgili idari ve adli soruşturma başlatıldı. Bir şey bulunamadı.
• • •
23 Temmuz 2019 tarihinde Ömer Koç, koleksiyonuna kayıtlı, Osmanlı dönemine ait (1495 - 1525) İznik yapımı çininin evinde yaşanan bir hırsızlık olayı sonucu çalındığını polis tutanağı ile birlikte İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne bildirdi.
• • •
Günümüze yaklaşıyoruz. 2020 yılının Eylül ayı. Dünyanın sayılı müzeleri arasında gösterilen, Yorgun Herkül heykelini de bünyesinde barındıran Antalya Arkeoloji ve Tarih Müzesi’nde birkaç eserin kayıp olduğu ortaya çıktı. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2018 yılında başlayan bir türlü tamamlanamayan zimmet sayımı, envanter kontrolü, risk güncellenmesi, tasnif ve fotoğraf çekimi esnasında birden fazla önemli eserin kayıp olduğunu tespit etmişti.
• • •
Bütün bunların üstüne en üzücü olay Diyarbakır’dan geldi. Antep Müzesi’nde görev yapan Arkeolog Merve Kaçmış yaşamına son vermişti. Kaçmış’ın, iki yıldır görev yaptığı Antep Müzesi’nde “kayıp” olduğu anlaşılan 150-200 adet tarihi eseri usulsüz şekilde üzerine geçirmesi konusunda baskıya maruz kalması üzerine yaşamına son verdiği ortaya çıktı. Müfettişler nezaretinde başlatılan sayımda 8 bin 729 eserden 2 bin 433’ünün envanter kaydının bulunmadığı ortaya çıktı. Sayım sonunda ayrıca daha önce zimmette görülen 10 eserin ise bulunmadığı belirlendi.
• • •
Ve son olarak iki hafta önce, Ankara Üniversitesi’nde 440 yazma eserin kayıp olduğunun ortaya çıkmasının ardından, bir skandal da Mimar Sinan Üniversitesi Resim ve Heykel Müzesi içerisinde yaşandı. Üniversitenin Resim ve Heykel Müzesi’nde kayıtlı olan, tarihi ve sanatsal değeri bulunan eserlerden 404’ünün kayıp, 42 eserin ise sahte olduğu belirlendi. Sayıştay raporlarına göre Resim ve Heykel Müzesi’ne kayıtlı 12 bin 378 taşınır bulunuyordu. Bunlardan 4 bin 24 tabloya dair hiçbir açıklama veya detay yer almıyordu.
• • •
Sayıştay denetçilerinin rapordaki bazı saptamaları şöyle (kaybolan tabloların dışında):
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi’nde de sanatsal değeri yüksek olan Atatürk tablosu bir odada ambalajsız şekilde saklandı.
6 metrekare boyutundaki dokuma halı yün Türk Bayrağının da böcekler nedeniyle zarar gördüğü belirlendi.
Aynı şekilde binalardaki çalışma masası, etajer, soyunma dolabı, ahşap ayaklı konsol ve ayna, 2 mermer konsol ve ayna, 10 avize ve 4 kaideli mermer Atatürk büstünün envanter kaydı da bulunmuyor.
• • •
Yıllardır çalınan veya kaybolduğu söylenen tarihi eserlerimizin kayıtlarını tutuyorum ve artık bütün bu çalmaların organize olmuş bir çete tarafından yapıldığına inanıyorum. Yukarıda yer alan ve yer veremediğim kayıpların dışında özellikle Topkapı Sarayı Müzesi’nde de bir an önce detaylı bir sayım yapılması gerektiğine inanıyorum.
• • •
Çalınan bu eserlerin hem maddi hem manevi değerleri paha biçilemez. Bu eserlerin bazıları uluslararası tarihi eser borsalarında satılmış olsa da bazılarının birlerinin özel evlerinde gösteriş amacıyla kullanıldığına eminim.
