Yapay zeka ile ilaç tasarımı yapılacak
Bahçeşehir Üniversitesi (BAU) Hesaplamalı İlaç Tasarım Merkezi (HİTMER), ilaç tasarım ve geliştirme süreçlerinin tamamını yapay zeka ile yürütecek bir merkez olarak açıldı. Bu merkezde, hastalıklara karşı ilaç adaylarının keşfi ve hastalara daha az yan etkiye sahip tedavilerin geliştirilmesi üzerine çalışmalar yapılacak. Ayrıca, anti kanser moleküllerinin geliştirilmesine de öncelik verilecek.
Bahçeşehir Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Esra Hatipoğlu, merkezin açılışında yaptığı konuşmada, üniversitenin bilimin ve teknolojinin öncüsü olmayı ve geleceği şekillendirmeyi misyon edindiğini belirtti. HİTMER'in bu misyonun bir yansıması olduğunu vurgulayan Hatipoğlu, ilaç tasarımı ve geliştirme süreçlerinin önemli bir alanı olduğunu ve yapay zeka entegrasyonunun bu alanda devrim niteliğinde değişikliklere yol açacağını ifade etti. Merkezin sadece üniversite için değil, tüm ilaç endüstrisi için önemli bir adım olduğunu vurguladı.
BAU Eczacılık Fakültesi Dekanı ve HİTMER Müdürü Prof. Dr. Serdar Durdağı ise yapay zekanın ilaç tasarımı ve geliştirme sürecinde sağlayabileceği faydalara dikkat çekti. Yapay zekanın büyük veri analizi ve makine öğrenimi gibi tekniklerle ilaç keşfi sürecini hızlandırabileceğini ve maliyetleri azaltabileceğini belirtti. Ayrıca, yapay zeka kullanımının gelecekte yaşanabilecek salgınlar gibi acil durumlarda ilaç tasarım süreçlerini hızlandırabileceğini söyledi.
Bireylerin genetik profilleri, yaşam tarzları ve sağlık geçmişleri gibi faktörleri göz önünde bulundurarak, kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının geliştirilebileceğini vurgulayan Prof. Dr. Durdağı, şöyle konuştu:
“Bu, hastalara daha etkili ve daha az yan etkiye sahip tedaviler sunabilir. Ayrıca yapay zeka ile ilaç adaylarının yan etkileri daha erken aşamalarda belirlenebilir ve bu sayede riskler azaltılabilir. Bu nedenlerle üniversitemizde farklı hastalıklara karşı ilaç tasarım ve geliştirme aşamalarının tamamının yapay zeka ile yürütüleceği Hesaplamalı İlaç Tasarım Merkezi’ni hayata geçiriyoruz.”
Durdağı, şöyle devam etti:
“Klasik ilaç geliştirme süreçleri çok uzun yıllar alıyor. 10-15 yıl kadar süren ve masrafı yüksek bir sektör. Son yıllarda yapay zeka araçlarının ve yaklaşımlarının ilaç geliştirmenin tüm alanlarında kullanılmasıyla daha etkin, hedefe odaklı, kişiye özel ilaçların tasarlanması mümkün hale geldi. Dolayısıyla Türkiye’de yetişen öğrencilerin bu alanda daha fazla bilgi sahibi olması ve yetişmeleri için bir merkeze ihtiyaç vardı ve biz de bu merkezi hayata geçirdik. Merkezimizde şu an yüksek lisans, doktora ve doktora sonrası öğrenciler bu alanlarda eğitim alıyorlar. Farklı hastalıklara karşı yeni ilaçların geliştirilmesine katkı sunuyorlar.
Yapay zekanın ilaç geliştirmenin her alanında kullanılması çığır açıcı bir gelişme. Yapay zekanın kendi içindeki teknik gelişmeler ve bilgisayar teknolojilerindeki ilerlemeler sayesinde çok daha hızlı ve gerçekçi simülasyonlar yapabiliyoruz. Bu olanaklar her gün artıyor. Çok farklı hastalıklara karşı hatta geleceğin hastalıklarına karşı da geleceğin ilaçlarını tasarlayabileceğiz. Bu merkezde özellikle öncelik ve önem verdiğimiz çalışma alanlarının başında anti kanser moleküller. Yeni anti kanser moleküllerinin geliştirilmesini hedefliyoruz. Bazı nadir hastalıklara da aynı şekilde önem veriyoruz. Bu konuda sektörde bir eksiklik var. Bu nedenle nadir hastalıklar alanında da yeni ilaçların geliştirilmesine katkı sunmak istiyoruz.”
Yapay zekanın ilaç geliştirmede kullanılmasının avantajlarından bahseden Durdağı, “Bir ilacın sıfırdan hastaya verilinceye kadarki süreçleri; özellikle preklinik, klinik ve ruhsatlandırma aşamaları ortalama 10 ila 15 yıl sürüyor. Maliyet olarak da yaklaşık 2 milyar dolar tutuyor. Dolayısıyla hem bu kadar yüksek Ar-Ge maliyetinin hem de uzun süren araştırmaların yerine maliyet ve zamanda tasarruf ederek çok daha etkin ilaçların yapılmasına katkı sunacak”
Merkezin bu alanda çalışmak isteyen herkese açık olduğunu söyleyen Prof. Dr. Serdar Durdağı, “Merkezimizde bu alanda çalışmak isteyen eczacılık, tıp, moleküler biyoloji ve genetik gibi fakültelerde okuyan öğrenciler ve genel anlamda bu alana ilgisi olanlar bizimle iletişime geçerek merkezimizdeki projelere katılabilir. Üniversitemizde eğitim almayan öğrenciler de merkezimizde staj yapmak isterse yaz stajları planlıyoruz” ifadelerini kullandı.
Bilgisayar destekli Ar-Ge ilaç geliştirme çalışmalarının yapılacağı HİTMER bünyesinde moleküler ve hücresel analiz laboratuvarı da yer alıyor.
