Ertesi gün hapının kullanım yaşı lise çağına kadar düştü
Çok yüksek dozda hormon içeren ertesi gün hapları düzenli kullanılacak bir doğum kontrol yöntemi değil. Korunmasız cinsel ilişki sonrası veya doğum kontrol yönteminin etki göstermediği (kondomun yırtılması, doğum kontrol hapının alınmasının unutulması, spiralin çıkarılması, geri çekme metodunun hatalı uygulanması) durumlarda acil gebelikten korunma yöntemi. Sürekli doğum kontrol yöntemlerinin yerini tutmayan bir ‘B planı.’
İlaç, döllenmeyi ve embriyonun rahme tutunmasını engelleyerek hamileliği önlüyor. Ne kadar erken alınırsa etkinliği o kadar yüksek. İlişkiden sonraki ilk 72 saat etkili olsa da önerilen 12 saat içinde içilmesi. Bir diğer önemli işlevi, tecavüz sonrası gelişebilecek gebelikleri önlemesi.
İlaç Türkiye’de yıllardır ruhsatlı, ancak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) karşılamıyor. İsteyen eczanelerden reçetesiz temin edebiliyor. Kutu fiyatı yaklaşık 440 lira.
Diken'den Mesude Demir'in haberine göre; AKP iktidarının cinsel sağlık ve üreme sağlık hizmetleriyle ilgili muhafazakar bakışı, kamu sağlık kurumlarında doğum kontrol yöntemlerine ulaşılmasını neredeyse olanaksız hale getirdi. Aile sağlığı merkezlerinde (ASM) rahim içi araç takılmıyor, kondom, hap temini ve cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitiminde sorunlar yaşanıyor. İsteğe bağlı kürtaj yapan kamu hastanesi sayısı ise iki elin parmağı kadar. Okullarda eğitimler verilmiyor. Gençler bu konularla ilgili bilgileri, oradan buradan, birbirlerinden, çoğu kere de yanlış öğreniyor. Ailelerse meseleyi görmezden geliyor, yokmuş gibi davranıyor.
Ancak gerçek hayat başka türlü akıyor. Gençlerin cinsel yaşamları var. Risk alıyorlar. Düzenli cinsel yaşamı olmayanlar ya da ‘tek gecelik ilişki’ yaşayanlar da devamlı doğum kontrol yöntemini tercih etmeyebiliyor. Oysa ki herkese uygun etkili ve sağlıklı yöntem seçenekleri var. Doğum kontrol hapları, rahim içi araç (spiral), kol altı implantları, kondom, düzenli kullanılabilecek etkili yöntemler.
‘Kullanımı yüzde 300 arttı’
Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Doç. Dr. Pınar Yalçın Bahat, özellikle aktif cinsel yaşamı başlayan gençlerin bu yöntemi sıklıkla kullanımını Diken'den Mesude Demir'e anlattı.
Ertesi gün hapı kullanımının lise çağındaki gençlere (15-18 yaş) kadar düştüğünü belirten Bahat, şöyle devam etti: “Kullanımı bir başka boyuta gitti. Haftada iki-üç kez kullanan gençler var. Bazı verilere göre kullanımı yüzde 300 arttı. Doğum kontrol hapı kullansalar aileler görecek. Aileler adet düzensizliğini tedavi için verdiğimizde dahi ‘çocuğumun çantasında doğum kontrol hapı olamaz’ diyerek reddediyor. Gençler her şeyi sosyal medyadan öğrendikleri, konuyla ilgili bir hekime götürülmedikleri, aile içinde konuşulmadığı için de doğum kontrol hapının zararlı olduğunu düşünüyor. ‘Ertesi günü hapını kullanırım, hem gebelikten korunurum hem de kimseye bir açıklama yapmam, hiçbir zararı yok’ diye düşünüyorlar maalesef. Halbuki her seferinde bir ilaçla 30 doğum kontrol hapı içiyorlar.”
Bambaşka bir amaçla tasarlanan bu ilacın sık kullanımının etkileri kaçınılmaz. Bahat, ciddi adet düzensizliklerine yol açtığını söyledi: “Bu kadar sık alındığında hormonal dalgalanmalarla ipin ucu kaçıyor, düzeltemiyoruz. İki ay önce Hacettepe Üniversitesi, ondan önce ODTÜ’deydim, orada genç kızların bana söylediği, ‘Doğum kontrol hapının zararlı olduğu söyleniyor. Ama ertesi gün hapıyla ilgili hiç böyle bir bilgi yok.‘ Bu yanlış bir bilgi.”
İlacın rutin kullanımının sürmesi halinde, ‘adet döngüsü’nün bozulmasının yanı sıra, yüksek orandaki hormona bağlı yüzde sivilcelenme, vücutta çok ciddi ödem, karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden oluyor.
Kondom yerine, ‘temiz’ testi istiyorlar
Dünyada ve Türkiye’de cinsel yolla bulaşan hastalıklarda ciddi artış var. Dünyada her gün bir milyondan fazla insana cinsel yolla virüs, bakteri veya parazit bulaşıyor. 30’dan fazla bakteri, mantar, virüs ve parazit cinsel yolla bulaşan (aktarılan) enfeksiyonlara yol açıyor. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar en sık 15-45 yaşları arasında görülüyor. Bu enfeksiyonlar, HIV’in bulaşma olasılığını arttırıyorlar. Gençler fizyolojik olarak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara daha duyarlı. Enfeksiyon bulaşma ihtimali, riskli davranışlarla doğru orantılı artıyor.
Ertesi gün hapı gebelikten koruyor, kürtajdan kurtarıyor ancak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları engellemiyor. Bunun tek yolu var, cinsel birliktelik esnasında kondom (prezervatif) kullanmak. Bununla ilgili bilincin giderek düştüğünü vurgulayan Bahat, şunları anlattı: “Sifilis (frengi) patladı. Gençlere cinsel birlikteliğin tek sonucunun gebelik olmayabileceğini, birbirlerini cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumak için mutlaka kondom kullanmaları gerektiğini söylüyorum. ‘Ben kullanmayı tercih etmiyorum. Çünkü birlikte olmadan önce test istiyorum’ diyorlar. Bunların sayısı tek tük değil.”
Düzenli bir doğum kontrol yöntemi olan rahim içi araçlar da acil durumlarda hemen takılarak, aynı amaçla kullanılabiliyor. Bunlar da yumurta ve spermin buluşmasını ya da döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önlüyor.
