Eski TÜİK Başkanı'ndan görevdeki başkana tepki: Sen siyasetçi misin, teknokrat mısın?

Leyla Aydoğan

Alaattin Aktaş’ın TÜİK’in Nisan 2022’den bu yana açıklamadığı madde fiyat listesini ortaya çıkarmasının ardından TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya bugün bir grup gazeteci ile apar topar toplantı düzenledi.

Çetinkaya’nın toplantıda söyledikleri ve değindiği skandal ifadeler kamuoyunda yankı uyandırdı. Çetinkaya, enflasyonu açıklamak için TÜİK verilerini her ayın 3’üne yetişmek zorunda olduklarını ve bunun için ekstra bir gün daha çalışmaları gerektiğini belirtmesi ise en dikkat çeken ifadelerdendi.

Çetinkaya’nın çok tartışılan bir diğer ifadesi ise özel sektördeki şirketlerin karlarının artmasının enflasyonu artırdığına dair olanıydı. Çetinkaya’nın siyasetçi gibi söylemler kullanmasına ise en çok tepkiyi 2011-2016 yılları arasında aynı görevi yapmış olan TÜİK’in eski Başkanı Birol Aydemir’den geldi.

Hiç açıklama yapmaması daha iyiydi

Çetinkaya’nın açıklamalarının çok özensiz ve dikkatsiz olduğunu belirten Aydemir, hiç açıklama yapılmamasının daha iyi olacağını söyledi. Aydemir, “Açıklama yaptıkça bizim eleştirilerimizin ne kadar haklı olduğunu gösteriyorlar” ifadelerini kullandı.

Şirket karlarının enflasyonu arttırması iddiası

TÜİK Başkanı’nın şirket karları enflasyonu tetikliyor açıklamalarına dair, “Bir TÜİK Başkanı asla böyle bir açıklama yapamaz. Bunu konuşmak görevi değildir” diyen Aydemir, “Buna ilişkin hangi delil var ellerinde, hangi çalışmayı yapmışlar, akademik çalışmadan mı faydalanmışlar da nereden biliyorlar bu karların enflasyona yüzde 45 etki ettiğini” ifade etti.

Aydemir ayrıca TÜİK Başkanı Çetinkaya’nın bu açıklamasıyla bütün işverenleri ve iş insanlarını hedef gösterdiğini vurguladı.

Siyasetçi misin?

Aydemir, Çetinkaya’ya, “Sen siyasetçi misin, teknokrat mısın?” diyerek böyle bir şey söylememesi gerektiğinin altını çizdi. Fahiş fiyatların uygulandığına dair söylemlerine ise, “Bir şeylerin fahiş fiyat olup olmadığını TÜİK Başkanı bilemez. TÜİK Başkanının ve TÜİK’in de görevi değildir. Bunu söylemek siyasetçilerin, bakanlıkların görevidir” dedi.

TÜİK’in görevleri nelerdir?

Aydemir, TÜİK’in görevinin fiyatlar değil, fiyatların değişimini ölçmek olduğunu belirterek, TÜİK Başkanı Çetinkaya’nın Madde fiyatlarının açıklanması için ekstra bir gün çalışılması gerektiğini sözlerine kendi döneminde çalışırken bir sorun yaşanmadığını ve teknolojik imkanların kısıtlı olduğunu belirtti.

Bizim zamanımızda hiç gecikme olmadı

Aydemir, “Biz o uygulamayı getirdiğimizde yıl 2012’ydi. Teknoloji bu kadar ileri değildi. Yapay zeka çok başlangıçtaydı. Şimdiye nazaran hiçbir şey yoktu. Biz yaptık hiçbir gecikme olmadı da sen niye yapamıyorsun?” diyerek Çetinkaya’nın açıklamalarına tepki gösterdi.

Bunun iş yüküne bağlamakla ilgisi olmadığını belirten Aydemir, başkanın hiç konuşmamasının daha iyi olabileceğini belirtti. El ile işlem yapmadıklarını Çetinkaya’nın kendisinin beyan ettiğini belirterek, program yazılımıyla sadece kontrol etmeleri gerektiğini söyledi.

Bu arkadaşlar yapılan işlemlerin hiçbirinden haberdar değil

Aydemir bu açıklamaları ise şu şekilde değerlendirdi:

Bu arkadaşların yapılan işlemlerin hiçbirinden haberdar olmadığını, bilmediğini yaptıkları açıklamalardan anlıyoruz. Bu kadar net! Her aralık ayının sonunda bir dahaki yılın istatistik takvimi açıklanır. Az da olsa Çetinkaya’nın söylediklerinde doğruluk payı var. Türkiye, enflasyonu en erken açıklayan ülkelerden biri. Bunu aralık ayında ayın 4’ü 5’i olarak belirlemek sorun değil. Ama bunu yıl ortasında değiştiremezsiniz”

Uluslararası kuruluşlar savunmasına tepki: Vehamet

Aydemir, Çetinkaya’nın uluslararası kuruluşları örnek göstermesini ‘vehamet’ olarak adlandırarak, “Algıyla gerçekleşen enflasyon farkında tarih 2015, şimdi 2024 yılındayız aradan 9 yıl geçmesine rağmen neden bugünkü rakamları vermiyorsun?” diye tepki gösterdi.

Çetinkaya’nın yapılan sunumda pandeminin yoğun olarak yaşandığı Türkiye’deki 2020-2023 yılları arasındaki verileri vermesinin kabul edilemez olduğunu vurgulayan Aydemir, “Pandemi dönemiyle 2015’i karşılaştırıyor. Ülkeleri aynı yıl karşılaştırılması lazım, zaman verisi olsa karşılaştırılabilir ama zaman verisi değil yatay kesit verisinde ülkelerin farklı zamanlarını karşılaştıramazsın” ifadelerini kullandı.

AKP’liler de dahil olmak üzere halkın yüzde 80’i TÜİK’e güvenmiyor

Çetinkaya’nın söylediklerinin arasında az da olsa doğruluk payı olduğunun altını çizen Aydemir, herkesin harcama kalıbının aynı olmadığı için algılanan enflasyonun da farklı olduğunu söyledi. Aydemir, "TÜİK’in açıkladığı enflasyonun 85 milyonun harcama kalıbına göre hazırlanan enflasyon olduğunu unutmayalım" dedi. Ancak bütün kamuoyu araştırmalarına göre AKP’liler de dahil olmak üzere halkın en az yüzde 80’inin TÜİK’in açıkladığı enflasyon verilerine inanmadığının altını çizdi.

Ben de O da rakamlara müdahale edildiğini biliyoruz

Aydemir, “Halkın yüzde 80’i inanmıyorsa, sen bana algılanan enflasyon farkının diğer ülkelerdeki durumunu söyleyerek bunu izah edemezsin. Çünkü TÜİK’in güvenilirliği kalmadı. Şeffaflıktan uzaklaştı. Ben de o da müdahale edildiğini biliyoruz. Rakamlara müdahale ediliyor. Bu TÜİK’in açıkladığı veriler çapraz bir şekilde kontrol edildiğinde de çok bariz yanlış olduğu ortaya çıkıyor. Bıraksınlar artık bizimle de bu milletin aklıyla da dalga geçmeyi de doğruları yapsınlar” dedi.

Bir gecede 8 tane bölge müdürünün neden işten alındığını açıklasın

Uluslararası kuruluşlarla ilgili söylemlerine dair konuşan Aydemir, TÜİK’in verileri Eurostat ile paylaştığına baktığını, TÜİK’in verileri nasıl topladığıyla ilgilenmediğini belirterek, kendi dönemine işaret etti. Aydemir, ‘Pure review’ (gözden geçirme) uygulamasının olduğuna dikkat çekerek TÜİK'e şu şu çağrıda bulundu:

“TÜİK eğer bütün işlemlerinden eminse Eurostat’ın uzmanlarını çağırır, ‘pure review’ yaptırır, o verilerin nasıl toplandığına, hangi işlemlerin yapıldığına baktırır. Ve o uzmanlara şunu açıklasınlar bakalım, bir gecede 8 tane bölge müdürü neden işten alınmış? Enflasyon açıklanacağı gün bununla ilgili şubedeki bütün uzmanlar neden izin almış? Oldukça yetkin daire başkanının neden istifa ettiğini de açıklasınlar gelen uzmanlara. Hadi açıklasınlar da göreyim bakayım, ne diyecekler?“

TÜİK’in şeffaf olması takdir değil, zorunluluktur

TÜİK başkanıyken görevinden ayrılmadan önce Eurostat yetkililerini kendisinin çağırdığını belirten Aydemir, ‘pure review’ yaptırdığını açıkladı. Kendi döneminde her şeyin kurallara uygun ve doğru olduğunu vurgulayan Aydemir, “Bir istatistik kurumu şeffaf olmak zorunda. Bu bir takdir değil, zorunluluk. Siz şeffafsanız, kendinize güveniyorsanız, açarsınız veriyi” diyerek TÜİK’e şeffaf olması konusunda çağrıda bulundu.

Matematik işlemleri: Bu kadar ne yaptıklarının farkında değiller bunlar

TÜİK’in slaytında matematik işlemindeki işlem önceliğinin bile dikkate alınmadan yayınlanmasına, “Bu kadar lakayıt, bu kadar gayriciddiler, bu kadar ne yaptıklarının farkında değiller bunlar. İnsan bu hataları yapmaz. Bu hataları yapan bir kuruma güvenebilir misiniz?” ifadelerini kullandı.