Sığınmacılar dönerse ekonomi nasıl etkilenecek? Mahfi Eğilmez 5 maddede anlattı

Suriye'de yıllardır süren çatışmaların ardından, yeni bir dönemin başladığı belirtiliyor. Şam'ın cihatçı gruplar tarafından ele geçirilmesinin ardından, Suriye yönetiminde kapsamlı değişiklikler yaşanıyor. Bu gelişme, Türkiye'de bulunan milyonlarca Suriyeli sığınmacının ülkelerine dönüş ihtimalini gündeme taşıdı.

Suriye’deki bu yeni süreç, başta sosyal ve siyasal etkiler olmak üzere ekonomik alanda da önemli değişiklikler yaratabilir. Ekonomist Mahfi Eğilmez, bu kapsamda sığınmacıların dönüşünün Türkiye ekonomisi üzerindeki olası sonuçlarını ele aldı.

Suriyelilerin iki grubu ve olası dönüşler

Eğilmez, Türkiye’ye gelen Suriyelileri iki farklı grupta değerlendirdi. Birinci grup, Türkiye’de sermaye yatırımı yaparak iş kuran, konut satın alan ve istihdam sağlayanlardan oluşuyor. İkinci grup ise daha çok emeğe dayalı işlerde çalışan, gelirlerini günlük işlerle sağlayan kişilerden meydana geliyor. Eğilmez’e göre, özellikle ikinci gruptakilerin önemli bir kısmı, Suriye’deki yeniden yapılanma süreciyle birlikte ülkelerine dönebilir.

Ekonomik etkiler üç ana başlıkta özetleniyor

Eğilmez, Suriyelilerin dönüşünün ekonomiye üç temel etkisi olabileceğini belirtiyor:

Ucuz iş gücü kaybı

İkinci gruptaki Suriyelilerin ülkelerine dönmesi, yerli üreticiler için ucuz iş gücü kaybı anlamına gelecek. Bu durum, üretim maliyetlerini artırarak maliyet enflasyonunu tetikleyebilir.

Konut piyasasında düşüş olabilir

Vatandaşlık almak için konut satın alan Suriyelilerin dönüşüyle birlikte, konut ve kira fiyatlarında sınırlı da olsa düşüşler yaşanabilir.

Bütçe açığının azalması

Sığınmacılara sağlanan sağlık hizmetleri, yardımlar ve diğer desteklerin azalması, kamu bütçesi üzerindeki yükü hafifletecek ve bütçe açığını daraltacaktır.

Sonuçlar sosyal ve siyasal alanda daha belirgin olacak

Eğilmez, meselenin ekonomik boyutunun yanı sıra sosyal ve siyasal etkilerinin daha büyük olacağına dikkat çekiyor. Sığınmacıların ülkelerine dönüşünü teşvik etmek için kamu yardımlarının aşamalı olarak kaldırılması gerektiğini vurgulayan Eğilmez, bu adımın dönüş sürecini hızlandırabileceğini belirtiyor.

Türkiye’nin, Suriye’deki yeni döneme nasıl uyum sağlayacağı ve sığınmacıların dönüş sürecini nasıl yöneteceği, önümüzdeki dönemin en kritik konuları arasında yer alıyor.

Maliyet enflasyonunda artış yaşanabileceğini kaydeden Eğilmez, bütçe açığının ise azalacağını öngördü.

Eğilmez'in 5 maddede açıkladığı görüşleri şöyle:

"Önemli bir kısım ülkelerine döner"

"Suriye’de gerçekleşmekte olan rejim değişikliğiyle birlikte Esad rejiminden kaçıp bize sığınan Suriyelilerin önemli bir bölümünün ülkelerine döneceği tahminini yaparsak yanılmış olmayız. Büyük ölçüde yanmış, yıkılmış olan Suriye’de IMF, Dünya Bankası ve diğer uluslararası kuruluşların finansal desteği altında ciddi bir yeniden yapılanma, inşaat faaliyeti başlayacaktır. Bu işleri büyük ölçüde Türk şirketlerinin de aralarında bulunduğu batılı şirketler alacaktır. Bu şirketlerin bu işleri yapmak için çok sayıda işçi istihdam edeceğini ve bunlara, uluslararası standartlar gereği, bizde çalışarak geçimini sağlayan Suriyelilere ödenenden daha fazla para ödeyeceklerini düşünürsek yukarıda ikinci grup olarak saydığımız Suriyelilerin önemli bir bölümünün ülkelerine döneceğini tahmin edebiliriz. Aslında ilk grupta olanlardan bir bölümü de burada değer kazanmış konutlarını satarak ülkelerine döneceklerdir diye düşünüyorum. Bir bölümü de hem buradaki işini sürdürecek hem de Suriye’de yeni işlere girişecektir.

Ekonomiye 3 etki

Suriyelilerin bir bölümünün ülkelerine dönmesinin ekonomimize üç farklı etkisi olabilir diye düşünüyorum: (1) İkinci grupta yer alan Suriyeli emekçilerin bir bölümünün ülkelerine dönmeleriyle yerli üreticiler ucuz emek gücünün önemli bir kaynağını kaybedeceklerdir. Bu durumda daha pahalı emek istihdamına gitmek zorunda kalacakları için maliyetleri artacaktır. Talepte daralma ortaya çıkmasaydı bu artışı kolayca fiyatlarına yansıtabilirlerdi ama talep düştüğü için bu yansıtma sınırlı olabilecek, kârları düşecektir. Maliyet artışının fiyatlara yansıması sınırlı kalsa bile bu durum maliyet enflasyonunda artışa yol açabilecektir. (2) İlk grupta olup da buradaki işlerini tasfiye edip ülkelerine dönecek olanların GSYH’ye katkısı ortadan kalkacaktır. Bunun etkisinin çok sınırlı olacağını düşünüyorum. Öte yandan burada işleri iyi gidenlerin Suriye’ye dönseler bile buradaki işlerini tasfiye etmeyip Suriye’de kuracakları iş ile birlikte götüreceklerini tahmin ediyorum. (3) Her iki gruptan çok sayıda kişinin ülkelerine kesin dönüş yapmaya karar vermesi halinde bunlardan bir bölümü burada vatandaşlık elde etmek için satın aldıkları konutlardan süresi dolmuş olanları satacaklardır. Bu eğilim konut piyasasında çok büyük ölçekte olmasa bile fiyat düşüşleri ve kira düşüşlerine yol açabilir. (4) Ülkelerine dönecek olanların sayısına bağlı olarak GSYH’de ortaya çıkabilecek düşüş kişi başına gelirde daha sınırlı bir düşüşe yol açacağını tahmin ediyorum. Çünkü bilindiği gibi bu kişilerden vatandaşlık almamış olanlar kişi başına gelir hesabı yapılırken nüfus içinde sayılmamaktadır. (5) Suriyelilerin ülkelerine dönmeleri halinde burada yararlandıkları çeşitli yardımlar, destekler, sağlık hizmetleri, ilaçlar vb. için kamu bütçesinden yapılan harcamalar azalacağı için bütçe açığı azalacaktır.

Hiç kuşkusuz meselenin asıl yansımaları sosyal ve siyasal alanda görülecek. Bu kadar çok sayıda sığınmacı, ülkenin sosyal ve siyasal düzenini olumsuz yönde etkiliyor. Bunu yaşayarak, gözlemleyerek gördük. Ekonomik açıdan olumsuz görünen yanlarına karşılık Türkiye’nin, sığınmacıların ülkelerine dönüşünü teşvik etmek üzere kamu kurumlarından aldıkları yardımları derece derece azaltarak kaldırması gerektiği kanısındayım."