Uğur Ergan

Ressam Fahrelnisa Zeid ve yazar İzzet Melih Devrim’in çocuğu olarak 1923’te dünyaya gelen, uzun yıllar yaşadığı Fransa’dan sonra yerleştiği Polonya’da 1995’te hayatını kaybeden Nejad Melih Devrim’in eserleri, doğumunun 100. yılında, Ankara’nın en köklü sanat galerilerinden olan Galeri Nev’de sanatseverlerle buluşuyor.

Galeri Nev’in verdiği bilgiye göre, 25 Kasım’a kadar sürecek olan serginin adı, “Fırtınada Kaybolan Güneş.” Bu isim, Devrim’in Galeri Nev tarafından arşivlenen yazışmalarında kendisi için kullanılan sıfatlardan biri olarak belirlenmiş. Sergi, “Choromatique (renklerle ilgili)” bir çalışma ile Google Image Search prensiplerinden de ilham alınarak, sanatçının eserlerine iade-i itibar etmek üzere düzenlenmiş. Sergi, Nejad Devrim’in doğumunun 100. yılında, asla yeniden biraraya toplanamayacak eserlerinin katalog sayfalarındaki isimsiz ve sessiz varlıklarına adanmış bir “telafi” etkinliği olarak açıklanıyor. Devrim’in eserlerinin ortaya çıkışı sergi manifestosunda şöyle anlatılıyor:

“Devrim yaşamının çoğunluğunu seyahat ederek geçirir ve eserlerinin neredeyse tamamını seyahatlerinden ilhamla gerçekleştirir. Bu seyahatleri sırasında, yeryüzünde geçtiği tüm bu patikaları rahatlıkla izleyebileceğimiz ve hem onun sanatının 100 yıllık tarihini, hem de büyük harflerle Sanat Tarihi’ni yeniden kurabileceğimiz ipuçlarını titizlikle kayıt etmiştir. Öte yandan hiçbir eserinin arkasındaki bilgiyi dikkate almayan bir sanat yayıncılığı yaklaşımı, eserlerini tarihe ‘İsimsiz’ olarak geçirmiş, bir başka deyişle kayıtları yok etmiş, patikaları bozmuş, adımları silmiştir. Güneş fırtınada kaybolup gitmiştir. Ziyaret ettiği kentlerin ikonik anıtlarına odaklanması bazı kentleri tanımayı ve onları isimlerine kavuşturmayı kolaylaştırır. Kalan eserler, Galeri Nev küratörlerinin hayal ve benzeştirme gücü ile Nejad’ın coğrafyası içine yeniden konumlandırılır. Aynı zamanda Devrim’in kentler arasında gezinirken, zihninde bir önce gördüğünü, birkaç sene öncekini, birkaç hayat öncekini yeniden hatırladığının altını çizebilmek için çapraz referanslar da verilmiştir, İstanbul Semerkand’ı, Kahire İstanbul’u, Kahire Pekin’i, bazen Pekin bir çıplak bedeni çağrıştırır. Kilise ve katedraller, camii ve minareler, çöl ve gökyüzü birbirlerini çağırır.”

İmzaya dikkat

Manifesto, Nejad Melih Devrim eseri sahibi olan veya olacaklar için bir önemli bilgi de sanatçının imzasıyla ilgili:

“Nejad Devrim çoğunlukla eserlerinin sol alt köşesini imzalar. Başlarda imzasını ‘Nejad Melih’ olarak atar. Ancak asıl bilinen ‘e’ harfinin üzerine ‘accent auigu’ koyarak Fransızcalaştırdığı ‘Néjad’ imzası ile kuyruklu bir küçük harf ‘n’ ile yetindiği parafıdır. Yanına bir kent ismi yazdığı da çoğunluktadır. Ayrıca tarih ve bazen de tireli olarak başkaca rakamlar yer alır; bu rakamlar belki o yılın aylarıdır, örneğin 3-1975, 75 yılının Mart ayı anlamına geliyor olabilir. Belki de bir diziye ya da peş peşe yapılmış resimlere referans verir. Öte yandan özellikle tualleri söz konusu olduğunda, asıl bilgi ile karşılaşmak için eserlerin arkasını çevirmek gerekir.”

Bu arada Galeri Nev’in farklı kuşakları bir araya getirme anlayışı kapsamında, Nejad Melih Devrim sergisini gezerken Eda Gecikmez’in “İstanbul” isimli bir eserini görme fırsatı da buluyorsunuz.