Depremin üzerinden bir yıl geçti sorunlar çözülmedi: Antakya’da hala su ve elektrik yok, TOKİ binaları şehir dışında

Kahramanmaraş ve Samandağ merkezli 6-20 Şubat 2023 tarihli depremlerin üzerinden bir yıl geçti. Bir yıldır travmayla yaşayan deprem bölgesinde sarsıntının izi silinemedi, yaralar sarılamadı. Depremden en çok etkilenen Hatay’da, tıpkı depremin ilk günlerinde olduğu gibi hala koordinasyon eksikliği var. Üstelik planlamada da problemler aşılabilmiş değil.

Özlem Kara

Depremin hemen ardından Türkiye’nin dünyaca tanınmış profesyonelleri tarafından kurulan ve merkez ofisi Antakya’da bulunan Ortak Akıl-Antakya Platformu depremin birinci yıldönümünde çözülmeyi bekleyen sorunları bir rapor haline getirdi ve raporda aralarında koordinasyon eksikliği, Antakya halkının sürecin dışında kalması, elektik ve alt yapı problemleri gibi birçok önemli konuya dikkat çekti.

On binlerce insanın hayatını kaybettiği Kahramanmaraş ve Samandağ merkezli 6-20 Şubat 2023 Şubat tarihli depremlerin üzerinden bir yıl geçti.

Depremde etkilenen ve Türkiye’nin dört bir yanına göçmek zorunda kalan depremzedeler yaralarını sarmaya çalışırken yıkılan şehirlerde ise normal hayata dönüş için çaba sarf ediliyor.

Ancak depremin üstünden bir yıl gibi uzun bir zaman geçmesine rağmen Hatay başta olmak üzere yıkımın en çok etkilediği illerde alt yapının düzeltilmesi mümkün olmadı.

Hatay’ın büyük bir bölümü hala molozların altında. Deprem sonrası vatandaşlara hükümet tarafından vaat edilen evler ise tamamlanmış değil.

Dünya çapında uzmanlardan oluşan ve Antakya’nın yeniden ayağa kaldırılması için için tamamen gönüllülük esası ile çalışan ve saha

araştırmaları yapan Ortak Akıl-Antakya Platformu’nun kentteki eksikliklere ilişkin “Antakya’nın Yeniden İhyası için Yürütülen Planlama ve İmar Faaliyetlerine Dair Kısa bir Değerlendirme” raporu hazırladı.

“Büyük bir koordinasyonsuzluk var”

Platform çatısı altında deprem bölgesinde araştırma yürüten ve raporun altında imzası da bulunan  bulunan ve kendi de Antakyalı olan Mimar Şerif Süveydan’a göre sorunların başında koordinasyonsuzluk var.

Gazete Pencere’ye konuşan Süveydan önce platformu anlattı: “Değerlendirme raporu Hatay’da son bir yıl içinde şehrin yeniden imarı için

yapılanları ve yapılmayanları ortaya koymayı hedefliyor. Olumlu ve olumsuz, gördüklerimizi dile getirdik. Raporun ardında çok geniş bir ekip çalışması var. Ayrıca yerel sivil toplum örgütleri ile bir yıldır yapılan toplantılar ve çalıştayların sonuçları da rapora yansıdı.”

Süveydan, koordinasyonsuzluğun büyük bir sorun olduğunu kaydederek “Bu nedenle kullanamadığımız hem insan gücü hem de düşünsel gücümüz var. Dışarıdan profesyonel destek, üretim desteği konusunda da bir koordinasyon sorunu bulunuyor. Bunun sebebi de çalışmaların çok dar bir çevre içerisinde götürülüyor olması. Sivil oluşumlar kapasitesi doğrultusunda yardım etmeye çalışıyorlar ama kapasiteleri yetersiz kalıyor” dedi.

Kentte su sorunu yaşanıyor

Depremin üzerinden bir yıl geçmesine rağmen hala Hatay’ın belli bir kısmında su olmadığını dile getiren Süveydan, “Antakya merkezdeki çoğu mahallede su yok. Orada zaten nüfus yok. Gece aydınlatmaları çok zayıf. Elektrik kesintileri çok oluyor. Aslında bunların geneline kamunun sağlaması gereken alt yapı eksikliği diyebiliriz. Merkezden her gün özel araçla veya çok kötü koşullardaki toplu taşımayla Arsuz’dan veya başka yerlerden Antakya’ya gitmek zorunda olan insanlar var. Burada ulaşım problemi de var. Hepsini bir araya getirdiğimizde bir alt yapı sorunu ortaya çıkıyor.  Şehir merkezinin tekrar bir altyapısının oluşturulması gerekiyor. Bunun sorumluları da hem genel idare hem de yerel idarelerdir.” şeklinde konuştu.

TOKİ binaları şehir dışında

Deprem sonrası inşa edilen konutlar sorununu da ele alan Süveydan “Antakya’da şehrin dışında bir yerde TOKİ konutları yapılıyor. Şehre 10-15 kilometre uzaklıkta. Onların da kendi içinde ne bir yolu var ne  de bir ulaşımı var. Marketi bakkalı belirsiz.  Tarlanın ortasına dikilmiş konutlar var. Bu doğru bir süreç değil. Burada ciddi bir israf problemi olduğunu düşünebiliriz. dedi.

Peki Antakya için ne yapılmalı?

Antakya’nın tekrar ayağa kalkması için yapılması gerekenleri sıralayan Süveydan, "Öncelikle devlet idaresinin bir altyapı sorunu var. Bu okul hastaneden başlar yol şebekesinin oluşmasına kadar gider. Bütün bu kalemlerde, kamunun bir yatırım programı yapması gerekiyor. Bunu hemen yarın yapın gibi gerçekdışı bir süreden bahsetmiyorum, gerçekçi olarak. 10 yıllık bir perspektifte mi ayağa kaldıracaksınız öyleyse 10 yıllık programı açıklayın. İkincisi bölgenin ticari bir canlılığa kavuşması gerekiyor. Antakya tarımsal kapasitesi yüksek bir yer. Kent merkezi zaten taşradaki tarıma bağlı küçük sanayisiyle ayakta kaldı. Bunun tekrar ayağa kaldırılması lazımken biz bu konuda da ciddi hatalar yaptık. yaptık. Bu sene narenciye konusunda inanılmaz bir düşüş var. Buralarda hata yapmamamız gerekiyor.Tarımı destekleyecek diğer bir alan turizm. Antakya geçmiş dönemde de turizmde yüksek potansiyeli olacakken bunu hiçbir zaman tam anlamıyla elde edemedi. Bu nasıl mümkün olabilir bununla ilgili planlamanın oluşturulması ve geliştirilmesi gerekir. Üçüncüsü ise şehrin, şehirlilerin yaşayacağı bir yer haline gelmesi konusu. Bunun için oradaki insanlara finansal destek yaratmak gerekir. Onların bu konuda fiili kararlarıyla bu süreç sağlıklı bir hale gelebilir. Şehir bir dekor değildir. Bu şehirde yaşayan insanların kararlarıyla şekillenecek olan bir şey” ifadelerini kullandı.

Ortak Akıl-Antakya Platformu’nun raporundan detaylar ise şöyle;

Emre Arolat, Murat Tabanlıoğlu, Prof. Dr. Ece Ceylan Baba ve Levent Erden’in öncülüğünde kurulan ve danışmanlığını Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin üstlendiği Ortak Akıl Antakya Platformu, 2023 yılında depremin hemen ardından kurulduktan sonra çalışmalarına başladı. Son olarak, 22 Ocak 2024 tarihinde yayımlanan ve deprem sonrası bir yıllık sürecin değerlendirildiği raporda Ortak Akıl-Antakya Platformu’nun ulaştığı sonuçları ve tespit ettiği eksikleri ise şöyle özetlemek mümkün;

Planlama ve Koordinasyon ciddi bir sorun:

Sahada etkin ve yaygın iletişimi sağlayacak koordinasyon ofisleri kurulmalı ve planlama çalışmalarını yürütmelidir.

Şehirliler etkin rol almalı:

Depremden etkilenen şehirliler, planlama süreci ve yeniden imar faaliyetlerine “pasif hizmet alan depremzedeler” pozisyonunda bırakılmamalı, onlara söz hakkı verilmeli.

Uzmanlara görev verilmeli:

Yeniden inşa çalışmaları için önceliğin yerel aktörlere verilmesi gerekiyor. Önce yerelde talep oluşmalı, ardından koşullara göre taleplerin nasıl gerçekleştirileceği konusunda tasarımcı ve uzman desteği sağlanmalıdır.

Standartların en hızlı şekilde belirlenmesi gerekiyor:

Deprem sonrası yeniden planlama sürecinde olası bir afetin, bir daha böyle bir yıkıma neden olmaması için inşaat kalitesi yükseltilmeli ve bu da katı yönetmeliklerle somutlaştırılmalı.

Etaplama yapılmalı:

Planlamanın en zor kısmının yol haritasını belirlemek olduğunu unutmadan, tek hamlelik çözümler yerine süreç etaplara bölünmeli ve her aşama için açıkça ilan edilen hedefler konmalı.

Kaynak tahsisi konusu:

Yerelde somut sonuçlar doğuracak aktörlere, kamunun koyacağı standartlara ve yeniden inşa modeline uymak koşuluyla kaynakların dağıtılması konusu ele alınmalı.