İddia: Erdoğan'ın planı son anda iptal olmuş

Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş devam ederken, iki ülkenin Türkiye ile Karadeniz'deki ticaretin güvenliği için aylarca müzakere ettiği ve son aşamaya gelindiğinde ise büyük bir anlaşmazlık yaşandığı ortaya çıktı.

Reuters'ın haberine göre, Rusya ve Ukrayna'nın iki ay boyunca Türkiye ile Karadeniz'deki gemilerin güvenliği için müzakere yaptığı ve anlaşmaya varıldığı fakat Kiev'in son anda bu anlaşmayı imzalamadan masadan kalktığı ortaya çıktı.

Ajansa konuşan ve konuyla ilgili bilgisi olan 4 kaynak, anlaşma metninin hazırlandığını ve 30 Mart'ta Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından bu gelişmenin duyurulacağını söylerken Ukrayna'nın anlaşmadan ayrılmasıyla bu planın da suya düştüğünü dile getirdi.

Reuters'a konuşan ve bu tür görüşmelerin hassasiyeti nedeniyle isimlerinin açıklanmasını istemeyen kaynaklara göre, müzakerelere Birleşmiş Milletler'in zorlamasıyla Türkiye aracılık etti.

Yerel seçimden bir gün önce Erdoğan duyuracakmış

Kaynaklar, Mart ayında "Karadeniz'deki ticari gemilerin güvenliğini sağlamak için" bir anlaşmaya varıldığını ve Ukrayna'nın resmi olarak imzalamak istememesine rağmen, Kiev'in Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın kritik bölgesel seçimlerden bir gün önce, 30 Mart'ta bunu duyurması için onay verdiğini söyledi.

Kaynaklardan biri "Son dakikada Ukrayna aniden geri çekildi ve anlaşma suya düştü" dedi.

Diğer üç kişi de olayların bu versiyonunu doğruladı. Rusya, Ukrayna ve Türkiye yorum yapmayı reddetti.

Ukrayna'nın neden çekildiğine dair bir açıklama yapılmazken Reuters'a konuşan kaynaklar Kiev'in kararına neyin yol açtığını bilmediklerini söylediler.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy Şubat ayında yaptığı açıklamada, yeni ABD askeri yardımı olmadan Ukrayna'nın Romanya ve Bulgaristan yakınlarındaki Batı Karadeniz kıyılarını kucaklayan Karadeniz nakliye koridorunu savunamayacağını söylemişti.

BM: Umut ediyoruz

Birleşmiş Milletler Sözcüsü Stephane Dujarric, Reuters'in haberine ilişkin yorumu sorulduğunda, "Hâlâ Karadeniz'de seyrüsefer özgürlüğünün üstün geleceğini umuyoruz" dedi.

Türkiye ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana bazı bölgeleri deniz savaş alanına dönen Karadeniz'de ticari gemilerin daha serbestçe seyretmesi için aylardır çaba sarf ediyor.

Karadeniz, hem Rusya hem de Ukrayna için tahıl, gübre ve petrol gibi dökme ürünlerin dünya pazarlarına ulaştırılmasında kilit bir rota olsa da, savaştan bu yana deniz taşımacılığı hacimleri önemli ölçüde düştü.

Bazı taahhütlerde bulundular

Reuters'in bir kopyasını gördüğü anlaşma metninde Türkiye'nin "arabuluculuk çabalarının bir parçası olarak" Ukrayna ve Rusya ile Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne uygun olarak "Karadeniz'de ticari gemilerin serbest ve güvenli seyrüseferinin sağlanması konusunda" anlaşmaya vardığı belirtiliyordu.

Neredeyse 30 Mart'ta açıklanan anlaşma uyarınca hem Moskova hem de Kiev, Karadeniz'deki ticari gemilere güvenlik garantileri sunarak, boş oldukları ya da askeri olmayan bir yük beyan ettikleri sürece bu gemilere saldırmama, el koymama ya da arama yapmama taahhüdünde bulunacaklardı.

Anlaşma taslağında "Bu garantiler savaş gemileri, askeri mal taşıyan sivil gemiler (uluslararası misyonlar çerçevesinde Taraflarca mutabık kalınan deniz taşımacılığı hariç) için geçerli değildir" denilirken, "Türkiye Cumhuriyeti, BM Genel Sekreteri'ni anlaşmaya varıldığı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin arabuluculuğuyla uygulanmakta olduğu konusunda bilgilendirir. Anlaşma, duyurulmasının ardından yürürlüğe girer" ifadesi de yer aldı.

Türkiye ve Birleşmiş Milletler, Temmuz 2022'de imzalanan ve yaklaşık 33 milyon metrik ton Ukrayna tahılının Karadeniz'den güvenli bir şekilde ihraç edilmesini sağlayan Karadeniz Tahıl Girişimi'ne arabuluculuk yapmıştı.

Rusya, kendi gıda ve gübre ihracatının ciddi engellerle karşılaştığından şikayet ederek Temmuz 2023'te anlaşmadan çekilmişti.