Dünya Çocuk Hakları günü: Türkiye'de 2024’te 516 çocuğun yaşam hakkı ihlal edildi, 695 çocuk iş cinayetlerinde hayatını kaybetti

Dünya Çocuk Hakları Günü, her yıl 20 Kasım’da çocukların haklarının korunması için farkındalık yaratmak amacıyla kutlanıyor. Ancak Türkiye’de 2024 yılı itibarıyla yapılan araştırmalar, çocukların yaşam haklarının ciddi şekilde ihlal edildiğini ve devletin yükümlülüklerini yerine getirmediğini gözler önüne seriyor.

Çocuk işçiliği, eğitim dışı kalma, yoksulluk, istismar ve cezasızlık gibi sorunlar, çocukların güvenli bir ortamda büyüyebilmesini engelliyor. Fikir ve Sanat Atölyesi Derneği’nin verilerine göre, sadece 2024’ün ilk 8 ayında 516 çocuk yaşamını yitirdi. Bu tablo, çocuk hakları konusunda ciddi bir reform ihtiyacını bir kez daha gündeme getiriyor.

Çocuk hakları ihlalleri artıyor

Dünya Çocuk Hakları Günü, 20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler’in Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmesiyle ilan edildi. Ancak Türkiye’de çocuk hakları her geçen yıl daha fazla ihlal ediliyor. Fikir ve Sanat Atölyesi Derneği (FİSA) Çocuk Hakları Merkezi’nin verilerine göre, 2024 yılının ilk 8 ayında 516 çocuk yaşamını yitirdi. Çocuk ölümlerinin en fazla yaşandığı ay ise Temmuz oldu. Bu ölümler arasında intiharlar, çocuk işçi ölümleri ve şüpheli ölümler dikkat çekiyor.

Çocuk işçiliği ve Mesleki Eğitim Merkezleri’ndeki ölümler

Çocuk işçiliği, çocuk hakları ihlallerinin başında geliyor. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre, son 11 yılda en az 695 çocuk iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Özellikle 2016’dan sonra kurulan Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM) bünyesindeki çocuk ölümleri artarak devam ediyor.

CHP Bartın Milletvekili Aysu Bankoğlu’nun açıkladığına göre, geçen yıl MESEM’lerde 44 çocuğun yaşamını yitirdiği belirlendi.

Cezaevindeki çocuklar: 3 bin 532 çocuk suçla mücadele ediyor

Türkiye’de cezaevlerindeki çocuk sayısı da alarm verici düzeyde. 2024 verilerine göre, 3 bin 532 çocuk cezaevinde bulunuyor. Bunların bin 48’i hükümlü, 2 bin 484’ü ise tutuklu. Ayrıca, cezaevlerinde anneleriyle kalan 0-6 yaş grubundaki çocuk sayısı ise 759. Bu durum, çocukların adalet sisteminde yaşadığı büyük ihlallerin bir göstergesi olarak kaydediliyor.

Eğitim dışında kalan çocuk sayısı artıyor

Eğitim Reformu Girişimi’nin (ERG) raporuna göre, zorunlu eğitim çağında olan 612 bin 814 çocuk eğitim dışında kalmış durumda. Bu çocukların yüzde 53.6’sı erkek, yüzde 46.4’ü kız. Özellikle 15 yaşından sonra çocukların eğitimden uzaklaşması ciddi bir sorun haline gelmişken, mülteci ve göçmen çocuklar da eğitim hakkından mahrum kalıyor.

Yoksulluk ve derin yoksulluk

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) verilerine göre, 7 milyon çocuğun yoksulluk içinde yaşadığı belirtiliyor. Bu çocuklardan 2 milyonu ise derin yoksulluk içinde. Çocukların sağlıklı gelişim ve eğitim alabilmeleri için gerekli olan temel kaynaklar, yoksulluk nedeniyle karşılanamıyor. 2022 yılında bebeklerde yoksulluk oranı yüzde 41.4’e, çocuklarda ise yüzde 43.8’e yükseldi.

Çocuk istismarı ve cezasızlık

Çocuk istismarı da önemli bir diğer sorun. 2023 yılı itibarıyla 242 bin 875 çocuğun kolluk kuvvetlerine şikayette bulunduğu, bunlardan yüzde 12’sinin ise cinsel istismara uğradığı bildiriliyor. Ancak, bu tür suçlarla ilgili soruşturmaların büyük bir kısmı dava aşamasına gelmeden sonlanıyor. Uluslararası Çocuk Merkezi verilerine göre, çocuk istismarı davalarının üçte birinden fazlasında kovuşturmaya yer olmadığı kararı veriliyor.

İzmir'deki 5 çocuğun ölümü ve devletin yetersiz yardımları

İzmir'de 5 çocuğun bir yangında hayatını kaybetmesi, yoksulluk ve devletin sorumluluklarını yerine getirmediğinin bir başka örneği oldu. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, olaya 110 bin TL sosyal yardım yaptığını iddia etse de, ölen çocukların annesi yardım almadığını belirtti. Bu trajik olay, devletin çocukların yaşamını korumak adına daha etkili politikalar geliştirmesi gerektiğini bir kez daha gözler önüne serdi.

"20 Kasım, hesap sorma zamanı..."

Dünya Çocuk Hakları Günü’nde çocuk hakları savunucuları, sadece kutlama yapmak değil, aynı zamanda sorumlulardan hesap sormak için alanlarda olacaklarını belirtiyorlar. Her Yer Çocuk Derneği Üyesi Sedanur Uğur, "Bu kez de 20 Kasım’ı kutlamak için değil, hesap sormak için alanlarda olacağız" diyerek, çocuk haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi gerektiğini vurguladı.

Çocuklar için daha fazla bütçe gerekiyor

Sedanur Uğur, çocukların iyi yaşam koşullarında büyümesi için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Eğitim Bakanlığı’nın yeterli bütçe ayırması gerektiğini söyledi. Uğur, Aile Bakanlığı’nın çocuk başına günlük 5 TL bütçe ayırmasını eleştirerek, “Bu bütçeyle hangi çocuğu koruyabilir veya temel ihtiyacını karşılayabilirsiniz?” diye sordu.

Yoksulluk ve eğitim erişimi: Çocuklar işçi oluyor

Yoksulluk, çocukları eğitime erişimden mahrum bırakırken, birçok çocuk ailelerinin geçim sıkıntısı nedeniyle çalışmaya zorlanıyor. 1 milyonu aşkın çalışan çocuk bulunuyor. Ayrıca göçmen ve mülteci çocuklar, temel yaşam haklarından bile mahrum kalıyor. Eğitimdeki eşitsizlikler ve niteliksizlikler, çocukları okullardan alıp iş yerlerine yönlendiriyor.