Mahfi Eğilmez: Kamu giderlerinde artış devam ediyor, bütçe açığında rekor var

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek İngiltere'deki temasları kapsamında Bank of America tarafından Londra'da düzenlenen Türkiye Konferansı'na katıldı. Burada konuşan Bakan Şimşek kamuda tasarruf sağlandığını iddia etti.

Ekonomist Mahfi Eğilmez kendi kişisel blogunda kaleme aldığı yazı ile 2024 yılı bütçe sonuçlarını değerlendirdi.

Eğilmez “2024 yılında vergi gelirlerinin dağılımı önceki yıllardaki adaletsiz durumdan farklı bir yere gelememiştir: Dolaylı vergiler toplam vergi gelirlerinin yüzde 66’sını, dolaysız vergiler ise yüzde 34’ünü oluşturmaktadır” ifadelerini kullandı.

Eğilmez yazısında aynı zamanda Mehmet Şimşek’in sık sık kamuda tasarrufu sağladık açıklamalarının tersine kamu giderlerinde artışın sürdüğünü söyledi ve şu ifadeleri kullandı:

“Öte yandan kamu giderlerinde yaşanan artışların, bir ölçüde, burada yaşanan israf derecesine varan ve bütün sisteme kötü örnek olan harcamalardan kaynaklandığı herhangi bir araştırmaya gerek bırakmayacak kadar açık biçimde görülebiliyor”

Eğilmez yazısı şöyle:

2024 yılı bütçe sonuçları açıklandı. Önce bütçe göstergeleri ve Hazine nakit dengesi göstergelerini içeren özet tabloyu sunayım (tablo Hazine ve Maliye Bakanlığı verileri kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır):

Şimdi bu tabloyu yorumlayalım: (1) Bütçe giderleri 2024 yılında yüzde 63,6 artmış. 2024 yılı ortalama enflasyonu yüzde 58,5 olduğuna göre bu artış enflasyonun biraz üzerinde gerçekleşmiş. Faiz dışı giderler (personel giderleri cari harcamalar, yatırım harcamaları ve transfer giderleri) enflasyona yakın bir artış gösterirken asıl artış faiz giderlerinde (yüzde 88,3) olmuş. Bir başka ifadeyle bütçenin faiz giderleri enflasyon ortalamasının yaklaşık 30 puan üzerinde artmış. (2) Bütçe gelirleri yüzde 66,5 oranında artışla bütçe giderlerinden biraz daha fazla artmış. Burada asıl büyük artış (yüzde 93,6) vergi dışı gelirlerde (kamu mallarının satışı, kamu mallarının kira gelirleri, cezalar, bedelli askerlik geliri vb.) ortaya çıkmış.

2024 yılında vergi gelirlerinin dağılımı önceki yıllardaki adaletsiz durumdan farklı bir yere gelememiştir: Dolaylı vergiler toplam vergi gelirlerinin yüzde 66’sını, dolaysız vergiler ise yüzde 34’ünü oluşturmaktadır. Bu iki grup arasında ideal ölçü diye bir şey olmamakla birlikte bu grupların yarı yarıya yükü taşımaları normal bir durum olarak kabul edilebilir. Dolaysız vergiler kazançtan alındığı için daha adaletli vergiler olarak kabul ediliyor. Bu vergilerin tutarının toplamdaki payının az olmasının nedeni bu vergilerin oranlarının düşük olmasından değil toplamın düşük olmasından kaynaklanıyor. Onun da nedeni özellikle dolaysız vergilere matrah oluşturan gelir ve kazançların bir bölümünün kayıt dışı kalması. Bunların kayda alınması sağlansa toplam vergilerin miktarının ve bunun içinde dolaysız vergilerin payının artması sağlanmış olacak

Öte yandan kamu giderlerinde yaşanan artışların, bir ölçüde, burada yaşanan israf derecesine varan ve bütün sisteme kötü örnek olan harcamalardan kaynaklandığı herhangi bir araştırmaya gerek bırakmayacak kadar açık biçimde görülebiliyor.

Özetle söylemek gerekirse her geçen gün daha zorlaşan bütçe finansmanı bize kamu kesiminde ciddi tasarruf yapılmadan ve kayıt dışı ekonomi tam olarak vergilendirilmeden bu sorunun çözülemeyeceğini gösteriyor.