Kur sakinleşmezse Hazine’nin işi zor

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları sonrası TL haftaya yüzde 5 değer kaybıyla başladı. Dolar 17,65’i görerek 18 liraya yaklaştı, euro ise 20 lirayı gördü. Gram altın da 1000 lirayı aştı. Gün sonunda Erdoğan’ın kabine toplantısı sonrası “Kur farkı garantili TL hesabı” açıklamasıyla başka bir rekor kırıldı. Dolar saat 22.39 itibarıyla %22,52 düşüşle 12,71 liraya; euro %23,21 düşüşle 14,19 liraya düştü.

01.00 itibarıyla dolar 13,31 (-%18,87), euro 15,02’ydi (-%18,72).

Türkiye’nin 10 yıllık tahvil faizinde ilk kez yüzde 23 seviyesi görüldü. Ülke risk primi ise 591 baz puan ile Ağustos 2020’den bu yana en yüksek seviyede.

Türk Lirası bile dolarize oldu bu, dolaylı faiz artışıdır

CHP Sözcüsü Faik Öztrak: Uyardık! Elini tüm düğmelerden çek dedik. Gittin yine yanlış düğmeye bastın. Örtülü faiz artışının ve kur riskinin tüm yükünü Hazine’nin sırtına taşıdın.

İbrahim M. Turhan: Örnekle açıklayalım.20 Eylül’de bankada üç aylık 100 bin TL mevduat hesabı açtınız. Faiz %16. Kur 8,8775. 20 Aralık’ta 4 bin TL faiz elde edecektiniz. Döviz kuru ise 17,43 oldu. Artış %96 olmuş. Kur artışı daha yüksek olduğuna göre banka size 96 bin TL verecek. Dolayısıyla üç ayda %96 dönem faizi elde ettiniz. Yıllık bileşik yüzde 1.385 faiz almış oldunuz. SORU: Bu farkı banka ödeyemez, zira fon maliyetini %16’ya göre yapmış, krediyi bu hesaba göre vermişti. Acaba 92 bin TL farkı mevduat sahibine kim ödeyecek? Hazine ?… Merkez ?.. Özel bankalarda böyle bir düzenleme yapılamaz. Dövize endeksli mevduat gibi bir ürün söz konusu olabilir. Bu durumda kredilerin de dövize endeksli olması gerekir. Kısacası TL’yi tamamen devre dışı bırakmış oluyoruz. Sistem tam dolarizasyona geçecek demektir.

Ekonomist, yazar İbrahim Kahveci: Kur riskini de Hazine’ye yükledik… Ya da şöyle izah edelim: Yüzde 20 faizli vadesi gelen banka kredisini ödemek için tefeciden yüzde 50 faizli kredi aldık. Tefeciye ödeme zamanı gelene kadar rahatız… Ya sonrası? Seçimi alalım da, gerisi önemli değil

Prof. Dr. Bahadır Erdem: Paranın Türk parasından vadeye yatırılıp, vade sonunda doların artışı mudiye verilen mevduat faizinden fazla olur ise aradaki farkın devlet garantisiyle karşılanarak hesap sahibine ödenmesi, ÖRTÜLÜ FAİZ ARTTIRIMIDIR. Hem de belirsiz faiz artırımıdır.

M. Akif Hamzaçebi: Yapılan örtülü faiz artışıdır. Artık ekonomide her şey dolara bağlı olacaktır. Bankalardaki mevduatın yüzde 64’ü yabancı para cinsindendi. Şimdi tamamı yabancı paraya dönüşmüş oldu. Bu da tam dolarizasyondur.

Emin Çapa: CB Erdoğan, daha önce görmediğimiz bir şey yaparak, TL mevduatlar bile dolarize ediyor. Faiz artışı yapmıyormuş gibi yapıp, ne kadar olduğunu kimsenin bilmediği rekor bir faiz artışı yapıldı. Üstelik bunun bütün yükü de, devletin/halkın sırtına yıkılacak. Riskin büyüklüğünü basitçe anlatayım. Diyelim ki mevduat faizi-dolar garantisi uygulamada olsaydı ne olurdu? 1) Diyelim 20 Eylül’de bankaya % 14’le, 3 aylık vadeyle para yatırdınız. 2) Bu dönemde dolardaki artış % 97. 3) Devlet (halk) aradaki % 83 farkı ödeyecek.

Mustafa Sönmez: Örtülü faiz artışını bütçeye yüklemekle sorun ne kadar aşılabilir? Hazine bu kaynağı nereden bulacak? Ek vergi? Faiz için, öteki ödenekleri kısma, yeni borçlanma ve onların yeni faizleri. Hepsi bir yana, kral, enflasyon. TÜİK enfl. en az birkaç ay aylık yüzde 10,yıllık %40-50

Baki Demirel: Yunanistan’ı hatırladım. Bu borç yükü, kamu için borç toleransi/borcun ödenmeyeceği endişesi yaratabilir, ülke risk primini ve dolayısıyla dış borçlanma faizini yükseltebilir. Riskli bir iş. Kurun geri çekilmesi iyi bir durum olsa da bu tercih kurda istikrar sağlamayabilir. Bu analizime söyle bir not düşeyim. Eğer kur artışındaki hızlanma düşer ve hatta geri çekilme devam ederse bence bu uygulamanın toplumsal maliyeti kur atağının devam etmesine göre çok daha düşük olacaktır.

Aykut Erdoğdu: TL mevduata kur garantisi getiriyorlar… Saçma sapan bir şey bu… Öncelikle milyonlarca mevduat hesabı var garantileri nasıl hesaplayacaksınız? Bu kafayla giderseniz kur daha da uçacak ve dediğiniz garanti bütçe gelirlerinin tamamını aşacak… Nereden karşılayacaksınız? Kura bağlı mevduat garantisi faiz artışı demektir… Madem faiz artıracaksınız neden kulağı tersten gösterip kamuyu bu kadar yükün altına sokuyorsunuz? Bu saçma sapan planı yutturmak için şu an ne kadar rezervimiz heba ediliyor? Kur garantisi verilen yabancı var mı?

Ekonomist İris Cibre: Bankalar krediyi sıfırdan yaratıyor sonra mevduata dönüşüyor. MB fonlayacak, son borç veren o:) Kredi faizi aynı kalacak örnek 23% banka mevduata ~%15 ödeyecek. Kur farkı Hazine’de banka neden sorun yaşasın? Bu arada bence kredi faizlerini de kura göre ayarlar yükseltirler.

Oğuz Demir: Hani muhalefet bazen proje üretirdi de sorarlardı… Kaynak nerede, nasıl yapacaksın? 1,75 trilyon TL’lik bütçe, 480 milyar dolar dış borç, milyarlarca dolar garanti ödeme taahhüdü varken sorayım mı? Kaynak? Daha fazla borç! 1,3 trilyon TL mevduat var. Haydi yarısı 32 gün kalsın vadede. Dolar/TL duruldu ve diyelim ki bir ayda %5 arttı. Faiz şu anda %1,2 gibi. Arada %3,8 fark olacak. Ayda yaklaşık 25 milyar TL… Yılda 300 milyar TL. Bütçemizin büyüklüğü 1,75 trilyon. Yorumsuz…

Kerim Rota: Krize çözüm için bula bula; DÇM (Dövize Çevrilebilir Mevduat) 1970’lerin tozlu raflarından indirilmiş.

Aytun Çıray: E. Merkez Ban. Bşk. Sn @DurmusYillmaz dolara endeksli mevduat ile aslında faizin arttırıldığını… Yeni Ekonomik Model’in tabutuna çivi çakıldığını… Bu işlemlerin yapılabilmesi için milletin vergilerinden, hazineden verilmesi gerektiğini… TL’nin bile dolarize olduğunu söyledi.