CHP'li Ömer Fethi Gürer: 2025 bütçesi çiftçileri zorda bırakıyor

CHP Niğde Milletvekili ve TBMM Tarım, Orman, Köyişleri Komisyon Üyesi Ömer Fethi Gürer, meclise sunulan 2025 yılı bütçesini değerlendirdi.

Gürer, bütçede gelir kapısı olarak ceza, vergi, alkollü içecekler ve şans oyunlarının ciddi gelir kapısı olduğunu belirtti. Tarımda 2006 yılında çıkarılan kanunla verilmesi gereken milli gelirin %1'inin verilmediğini ve iki yılda çiftçiye verilmeyen desteğin 800 milyar lirayı bulduğunu ifade etti. 2025 yılı bütçe gerekçesinde hedef ve tahminler, yerli büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan elde edilecek et miktarı ile birlikte ithal edilecek besilik ve kasaplık hayvanlardan elde edilecek et miktarı dahil edilerek hesaplanması sonucu et üretim miktarında artış öngörüldüğünü, bu durumda tahminlere göre en az üç yıl düzenli hayvan ithalatının süreceğinin öngörüldüğünü söyledi.

''Çiftçiden esirgenen destek toplamı 800 milyar lira...''

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, tarım için ayrılan desteklerin de tarım kanununun 21. maddesinde yer alan milli gelirin %1 olması yönündeki düzenlemeye bu yılda uyulmadığını belirtti.

Gürer, 2024 yılının çiftçinin kara bir yılı olduğunu belirterek, "Ürettiğinden para kazanmadı ve girdi maliyetlerinde göre zarara ürün sattı. Yeterli destek de alamadı. Çiftçi 2025 yılında da işi zor" diye konuştu.

Gürer, "AKP iktidarı, 2006 yılında çıkardığı Tarım Kanunu'nda çiftçilere verilecek desteğin milli gelirin %1 olacağını öngörmektedir. Kanunu çıkaran AKP, kanuna bugüne kadar hiç uymamış ve milli gelirin %1'i çiftçiye verilmemiştir. 2025 yılı bütçesinin milli gelirin %1'i 615 milyar 400 milyon liradır. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz açıkladığı ve bütçe teklifinde yer alan doğrudan destek tutarı 135 milyar liradır. Böylece çiftçiden bu yıl esirgenen destek tutarı 480 milyar 400 milyon liradır. Geçtiğimiz yılda milli gelirin %1'i olan 411 milyar lira yerine 91 milyar lira verileceği açıklanmıştı. İki yılda çiftçiden esirgenen destek toplamı 800 milyar lira olmaktadır. Destek ödemeleri ürün ekim ya da hasat döneminde verilmelidir. Bir yıla sarkan destekler çiftçiye fayda sağlamamaktadır. Mazot desteği veriyoruz diyerek, desteğin dört katı yüksek ÖTV ve KDV ile verilen destek geri kat be kat alınmaktadır. Çiftçilerin bankalara kredi borcu 2004 yılında 5 milyar 400 milyon iken, bugünkü verilerle bu rakam 749 milyar liraya çıktı. Piyasa ile borçları 800 milyarı aştı. Düşük alım fiyatları, sürekli artan girdi fiyatları ve yetersiz destekler çiftçiyi zorluyor. Çiftçi, gelecek yıl ne yapacağını bilmez durumda. Bu yıl üretimde yaşanan sorunlar nedeniyle borcunu ödeyemiyor. Üre gübre yılbaşında 12.600 TL iken, bayi fiyatı 14.500 TL çıkmıştır. DAP gübre yılbaşında 18.500 TL iken, bayi fiyatı 23.250 TL çıkmıştır. 50 kg süt yemi fiyatı da 600 TL aşmıştır. Girdi maliyetlerinde artış devam etmektedir. TÜİK, ihtiyaç duyulduğu zaman fiyatı artan ürünle, ihtiyaç olmadığı zaman durağan ürün ortalaması üzerinden yaptığı hesaplamalar tarımsal girdi fiyatlarını daha düşük göstermektedir" dedi.

''Hayvan varlığında Avrupa birincisi ifadeleri masal''

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, açıklanan 2025 yılı gerekçesinde yer alan verilere göre hayvan ithalatının devam edeceğini ve bakanların geçmiş dönemlerde belirttiği hayvan varlığında Avrupa birincisi ifadelerinin masal olduğunu söyledi.

Gürer, "Bitkisel üretimde TÜİK, Mayıs ayında yaptığı açıklamada bir önceki yıla göre tarım ürünlerinin azalacağını, meyve ve sebzede ise artış olacağını açıklamıştı. Bu yıl beklenen üretimin 138 milyon ton olarak öngörülmüştü. Aralık ayında bu tahminin yansımasını görmüş olacağız. Tahıl ürünlerinde buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır ve şekerpancar üretiminde azalış öngörülüyor. Bitkisel üretimde de 2004 yılında bütçe gerekçesinde konan hedeflerde değişikliğe gidilmiştir. 2024 yılında 133 milyon ton olarak hedeflenen üretim miktarının 2025 yılında 134 milyon tona, 2026 yılında 136 milyon tona çıkması öngörülmüş. 2024 yılında bu hedefler 2025 yılı için 130 milyon 200 bin ton, 2026 yılı için de 130 milyon 600 bin ton idi. Bu hesaplamalarda kuraklık, mevsim değişimi yer almazken, ithal ürünlerin sürece yansıması da belirtilmemiştir. TÜİK, tahmini 2024 yılı üretimi ise 138 milyon ton öngörüsü ise bütçe gerekçesinde yer bulmamıştır."

''2025 yılında hayvan ithalatı devam edeceği de anlaşılıyor''

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, 2025 yılı bütçe gerekçesi verilerine göre et ithalatının devam edeceğinin görüldüğünü belirtti.

Gürer: "2024 yılı bütçe gerekçesinde kişi başı kırmızı et üretim miktarı, kırmızı ette arz güvenliği, hayvansal protein ihtiyacının ne kadarının kırmızı et ile karşılanacağı ölçülmektedir. Hayvan varlığı ve kasaplık güç oranı ortalama karkas ağırlığı çarpımı sonucu et üretim miktarı hesaplanmaktadır. Kırmızı et üretim miktarı yılda bir defa, yıl sonunda TÜİK verileri yayınlanmasına bağlı ölçülmektedir. Kırmızı et üretimi 2023 yılı için 1 milyon 945 bin ton planlanmış, 1 milyon 827 ton olarak gerçekleşmiş ve hedef sapmıştır. 2024 yılı ise hedef olarak açıklanan miktar 1 milyon 727 bin ton idi. Ancak bu hedef 2024 yılı sonu için 2 milyon 041 tona çıkarıldı. Hedef ve tahminler, yerli büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardan elde edilecek et miktarı ile birlikte ithal edilecek besilik ve kasaplık hayvanlardan elde edilecek et miktarı dahil edilerek hesaplandığı belirtildi. Böylece iki yılda ithal edilen 1 milyon 200 bini aşkın hayvan varlığı hesaplamaya katılınca tahminde artış ortaya çıktı. Bu durumda ithal et ve hayvan süreci devam edeceği görülüyor. Bu nedenle 2024 yılı bütçe gerekçesinde 2025 yılı tahmini 1 milyon 764 ton iken, 2025 yılı bütçe gerekçesi hedefi 2 milyon 328 bin ton, 2026 yılı tahmini de 2024 yılında 1 milyon 788 bin tondan 2025 yılı hedefinde 2 milyon 387 bin tona çıkarıldığı görülüyor. Böylece et üretiminde 2025 yılında tahminlere, ithal hayvanların varlığı da hesaplanarak tahminler yapılmış. Bu durumda hayvan ithalatı devam edeceği de anlaşılıyor ve bu süreç belirlenen tahmin süreci içinde devam edeceği görülüyor. Avrupa hayvan varlığında birinciyiz anlatıları da masal olduğu ortaya çıkıyor" diye konuştu.

''Bütçe dar gelirli için umut veren bir bütçe teklifi değildi''

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, "2025 yılı bütçe teklifi işçi, çiftçi, esnaf, emekli, engelli ve dar gelirli için umut veren bir bütçe teklifi değildir" dedi. Gürer, "Özel tüketim vergisi 2020 yılında 209 milyar 90 milyon 420 bin lira alınırken, 2024 yılında ilk sekiz ayında 1 trilyon 467 milyar 185 milyon 144 bin liraya çıkmıştır. 2025 hedefi 2 trilyon 145 milyar 950 milyon liradır. 2020 yılına göre artış oranı %926'dır. Dahilinde alınan katma değer vergisi 2020 yılında 164 milyar 814 milyon 761 bin lira iken, 2024 yılı ilk 8 ayında 2 trilyon 10 milyar 411 milyon 920 bin lira olarak gerçekleşmiş ve 2025 yılı hedefi 2 trilyon 884 milyar 58 milyon 495 bin lira olarak belirlenmiştir. 2020 yılına göre artış oranı %1658'dir. Petrol ve doğal gaz ürünlerinden alınan vergi 2020 yılında 69 milyar 752 milyon 481 bin lira iken, 2024 yılı ilk sekiz ayında 399 milyar 967 milyon 517 bin liraya çıkmıştır. 2025 yılı hedefi 536 milyar 185 milyon 570 bin liradır. 2020 yılına göre artış oranı %676'dır. Bütçede motorlu taşıtlar vergisi 2020 yılında 46 milyar 730 milyon 871 bin lira alınırken, bu rakam 2024 yılı ilk sekiz ayında 540 milyar 420 milyon 765 bin liraya çıkmıştır. 2025 yılı tahmini de 818 milyar 826 milyon 426 bin lira olarak öngörülmüştür. Motorlu araçlarda cumhurbaşkanlığı sistemine geçildikten sonra 2020 yılından bugüne artış oranı %1678 olmuştur. 2024 yılına göre vatandaştan tahsili hesaplanan para cezalarında %44.2 oranında bir artış öngörülmektedir. 2020 yılında 18 milyar 42 milyon 226 bin lira olan para cezaları, 2024 yılında 181 milyar 499 milyon 754 bin liraya çıkmış ve bir önceki yıla göre 112 milyar 138 milyon 907 bin lira daha fazla ceza kesilmiştir. 2025 yılında bu tutarın 261 milyar 778 milyon 47 bin liraya çıkacağı öngörülmektedir. Bu durumda iktidar, 2020 yılından 2025'e kadar aldığı cezalardaki artış fark miktarı 243 milyar 735 milyon 821 bin liradır. 2020'den bugüne %1350 oranında cezalarda artış olmuştur."

''Akşamcılar ile şans oyunlarında acayip vergi alınıyor''

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, sağlığa zararlı alkollü içecekler, tütün vergileri yanında şans oyunlarının önemli gelir kalemine dönüştüğünü söyledi. Gürer, "Alkollü içeceklerden alınan vergi 2020 yılında 16 milyar 670 milyon 461 bin lira iken, 2024 yılının ilk 8 ayında alınan vergi 113 milyar 967 milyon 467 bin liraya çıkmıştır. 2025 yılı için öngörülen vergi 170 milyar 750 milyon 672 bin liradır. Alkollü içkilerden elde edilen vergi 2020 yılı ile 2025 yılları arasında artış oranı %962'dir. Tütün mamullerinden ise 2020 yılında alınan vergi 62 milyar 431 milyon 864 bin lira iken, 2024 yılı ilk sekiz ayında 306 milyar 516 milyon 627 bin lira olmuş ve 2025 yılı tahmini 455 milyar 664 milyon 231 bin liradır. 2020 yılına göre artış oranı %633'tür. Kibarca şans oyunları, diğer değişle bir tür kumar gelirine de baktığımızda, AKP iktidarları döneminde çeşitlendirilen ve türü artırılan şans oyunlarından 2020 yılında bütçeye sağlanan gelir 3 milyar 463 milyon 733 bin lira iken, 2024 yılında bütçe tahmini 54 milyar 919 milyon 731 bin lira olarak tahmin edilse de, 8 ayda 37 milyar 316 milyon 485 lira olarak gerçekleşmiş, 4 aylık sürede tahmine erilir mi, onu yıl sonu görmek olası olacaktır. 2025 yılı içinde 56 milyar 525 milyon 047 bin lira şans oyunlarından vergi alınması tahmin edilmektedir. Alkollü içecekler, tütün ve şans oyunlarından alınan toplam vergi 683 milyar 939 milyon 950 bin liradır. Bu vergi gelirleri, bakanın yazılı yanıtına göre tüm devlet memurları maaşlarına da karışmaktadır; ayrı bir hesapta tutulmamaktadır."